Herkomst van het woord ’terrorist’

Sinds de aanslagen van 11 september 2001 in de Verenigde Staten, komt in de media regelmatig het woord ’terrorisme’ voorbij. Waar komt dit begrip eigenlijk vandaan? Een korte etymologie van de term terrorisme.

Het begrip terrorisme kan maar moeilijk in één definitie gevat worden, omdat er minstens 109 definities van het begrip bestaan, zo lezen we in een bijdrage van Idesbald Goddeeris in de bundel Koningsmoorden (2000). Een vrij gangbare definitie is:

Iemand die gewelddaden pleegt of daar ernstig mee dreigt om een politiek of religieus doel te bereiken.

Het geweld is bedoeld om te intimideren, demoraliseren en paniek te zaaien, om zo het eigen doel te kunnen bereiken. De term terror is afkomstig uit het Latijn en betekent paniek. De algemeen gehanteerde definitie van terrorisme van de Nationaal Coördinator Terrorismebestijding en Veiligheid (NCTV) luidt:

Terrorisme is het uit ideologische motieven dreigen met, voorbereiden of plegen van op mensen gericht ernstig geweld, dan wel daden gericht op het aanrichten van maatschappijontwrichtende zaakschade, met als doel maatschappelijke veranderingen te bewerkstelligen, de bevolking ernstige vrees aan te jagen of politieke besluitvorming te beïnvloeden.

Eerste gebruik van de term terrorist

Het begrip ’terrorist’ werd voor het eerst gebuikt in 1793, kort na de Franse Revolutie, om jacobijnen mee aan te duiden. Deze jacobijnen bestond uit een groep van 22 radicalen die in 1793-1794 regeerde in Frankrijk, onder leiding van Maximilien de Robespierre (1758-1794). Zij doodden in deze jaren ongeveer 17.000 mensen via de guillotine, terwijl daarnaast ongeveer 20.000 mensen zonder gerechtelijk proces gedood werden en 300.000 mensen achter de tralies belandden.

De jacobijnen konden hun gezag alleen handhaven door angst en geweld, vandaar dat opiniemakers van ’terroristen’ spraken. Onder meer de conservatieve Engelse filosoof Edmund Burke (1729-1797) noemde de jacobijnen terroristen.

Het verschijnsel terrorisme: van Zeloten en Assassijnen tot de RAF en ISIS

Hoewel het begrip terrorist pas in de achttiende eeuw in gebruik kwam, is het verschijnsel terrorisme al heel oud. Vroege voorbeelden van terroristen treffen we al aan in de Oudheid cq. Grieks-Romeinse Tijd. Zo zou de moord op Julius Caesar (100-44 v. Chr.) als terrorisme beschouwd kunnen worden. De eerste echte georganiseerde terroristen waren waarschijnlijk de Zeloten. Zij vormden een joodse sekte, die met name in de jaren 66-70 na Chr. – tijdens de Joodse Opstand – in Palestina dood en verderf zaaiden onder de Romeinse bezettingsmacht. Zogenoemde sicarii (Sicariërs, letterlijk: dolkstekers) vermoordden Romeinse tegenstanders en Joden die collaboreerden met de Romeinen. Onder hun kleding droegen ze een kort zwaard of dolk waarmee ze dan toesloegen. De moorden pleegden ze publiekelijk, om angst te zaaien.

Ook in de Middeleeuwen waren terroristen actief. Een voorbeeld zijn de Assassijnen (hashhashin – hash-eters, vgl. het Engels assassin: vermoorden), ook wel de nizari’s genoemd. Tijdens de Tijd van de Kruistochten tussen 1095 en 1273 vermoordde deze islamitische groepering uit het huidige Syrië regelmatig kruisvaarders en islamitische tegenstanders. Ook zij droegen een dolk bij zich en probeerden angst te zaaien onder hun tegenstanders.

Verder vond er terrorisme plaats in Rusland onder tsaar Ivan de Verschrikkelijke (1530-1588), door de watergeuzen en geuzen tijdens de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648). Maar de echte cesuur vormde de Franse Revolutie, zo menen de meeste historici en politiek wetenschappers. Liberalisering en democratisering boden toen ruimte aan modern terrorisme en riepen zelf ook terrorisme (als tegenreactie op de vrijheden van de moderne staten) op.

Met name in de twintigste en vroeg eenentwintigste eeuw werd terrorisme een veelvoorkomend verschijnsel. Terreur speelde een rol tijdens de Russische Revolutie van 1917, tijdens de Koude Oorlog (guerrilla-acties) en daarna. Denk aan Palestijnse kapingen en gijzelingen, aan de Rote Armee Fraktion (RAF) uit de BRD, Rara in Nederland en ook Hamas, Hezbollah, Al Qaida en Islamitische Staat.

Lees ook: Vier golven van terrorisme
Ook interessant Sayyid Qutb – filosoof van de politieke islam
Boek: De geheime oorlog tegen terreur – Emerson Vermaat

Bronnen ▼