Chris Delarivière
In het verre oosten van Europa, in het hart van de Kaukasus en aan de oevers van de Zwarte Zee ligt Georgië. Sinds mensenheugenis is het een kruispunt van culturen, religies en talen. Toch blijft het voor de meesten onder ons een grote onbekende.
Wijncultuur
Bezoekers worden er verwelkomd met een introductie tot de rijke wijncultuur van het land. Die blijkt al duizenden jaren oud te zijn. Archeologische vondsten wijzen erop dat de Georgiërs al heel vroeg de geneugten van de wijnbouw ontdekten. Getuigen daarvan zijn een gigantische met druivenranken versierde kleipot uit het zesde millennium voor Christus, de eeuwenoude wijnvaten of kvevri in XL-formaat en beeldhouwwerk versierd met wijngaardmotieven. Wijn maakt zo te zien onmiskenbaar deel uit van de Georgische identiteit. Het Georgische woord voor wijn – ghvino – zou overigens zijn weg gevonden hebben in andere talen en aan de basis liggen van het Latijnse vinum waar dan weer ons woord ‘wijn’ vandaan komt.
Cultureel mozaïek
De tentoonstelling heeft nog wel meer verrassingen in petto. Georgië lag langs de handelswegen die verbonden waren met de zijderoutes. Bovendien was en is het een grensgebied tussen grote mogendheden. Grieken, Romeinen, Perzen, Byzantijnen, Ottomanen en Russen. Allen probeerden ze in de loop der tijden vat te krijgen op het land. Vaak resulteerde dat in geweld en wapengekletter maar net zo goed in een smeltkroes van culturele invloeden. Dat rijk geschakeerd cultuurmozaïek wordt geïllustreerd met schitterende juwelen, fraai verluchte manuscripten en verfijnde staaltjes van edelsmeedkunst waarin de unieke culturele identiteit van Georgië tot uiting komt.
Middeleeuws Georgië
Veel aandacht gaat ook naar middeleeuws Georgië. In de vierde eeuw kwam de kerstening op gang en werd een uniek, eigen schrift ontwikkeld als instrument voor de eenmaking van het land. Omringd door islamitische grootmachten slaagde Georgië er wonderwel in stand te houden als christelijke natie. Dat blijkt onder meer uit de rijke middeleeuwse architectuur met tal van kerken en kloosters, vaak op adembenemende locaties in de bergen.
Gulden Vlies
De tentoonstelling legt ook een verrassende link met onze contreien. In 1430 stichtte de Boergondische hertog Filips de Goede (1396-1467) een nieuwe ridderorde waarmee hij alle vooraanstaande edelen uit het Boergondisch rijk rond zich verzamelde. Voor de naam van dit nobele gezelschap – de Orde van het Gulden Vlies – liet de hertog zich inspireren door de Griekse mythe van de Argonauten. Die trokken in een ver verleden naar het legendarische Colchis, aan de oostkust van de Zwarte Zee in het huidige Georgië. Daar moesten ze de gulden vacht of vlies van een wonderbaarlijke, vliegende ram zien te pakken krijgen.
Historici vermoeden dat de mythe gebaseerd is op de Griekse kolonisatie van de Georgische kust, een gebied rijk aan goud en zilver. Veel rivieren bevatten er goudstof en een traditionele techniek bestond er in om schapenhuiden of vliezen vast te maken op de rivierbodem om zo gouddeeltjes op te vangen. In de mist der tijden vonden die met goud vergulde huiden of vliezen hun weg naar een antieke Griekse mythe. Vervolgens ging het Gulden Vlies door de eeuwen heen symbool staan voor zowel koninklijke macht als grote rijkdom. Filips de Goede vond het net daarom een toepasselijke naam voor zijn ridderorde.
Dergelijke onverwachte raakvlakken tussen onze geschiedenis en die van Georgië geven de tentoonstelling extra kleur. Georgië kent een woelig heden maar evengoed een verrassend rijk geschakeerd verleden. Zoveel is duidelijk. Wie zich verder wil verdiepen in de culturele, historische en artistieke erfenis van Georgië kan er de fraaie catalogus Een verhaal van ontmoetingen (uitgeverij Hannibal) op naslaan.
De tentoonstelling in het Museum Kunst en Geschiedenis (Brussel) loopt nog tot 18 februari 2024.
