De Hitlerjugend, scouting in nazistijl

Uniform van de Hitlerjugend

De Hitlerjugend (Hitlerjeugd) was de enige officiële organisatie voor jonge mensen in het Derde Rijk van 1933 tot 1945. Oorspronkelijk in 1922 opgericht als de Jugendbund der NSDAP (jeugdbond van de NSDAP), was de organisatie bedoeld als juniortak van de SA, waarin jongens werden voorbereid op hun toekomstige rol bij de bruinhemden.

In 1930 waren meer dan 25.000 jongens gerekruteerd in de leeftijd van veertien tot achttien. Daarnaast waren enkele ondergeschikte organisaties opgericht, zoals het Deutsches Jungvolk (Duitse jongvolk), voor jongens tussen de tien en veertien, de Bund Deutscher Mädel (BDM, bond voor Duitse meisjes), voor meisjes van vijftien tot achttien en de Jungmädelbund (bond voor jonge meisjes), voor meisjes tussen tien en veertien.

Binnen de jongensorganisaties werden diverse sporten en paramilitaire vaardigheden bijgebracht, waaronder kamperen, deelname aan wandeltochten en basiswapentraining. De meisjesafdelingen richtten zich op huishoudkunde, gezondheid en raciale zuiverheid. Alle leden werden volledig blootgesteld aan nazi-ideologie en propaganda.

Toen de nazi’s in 1933 aan de macht kwamen, werd de Hitlerjugend eindelijk erkend door de staat. De jeugdige zesentwintigjarige Baldur von Schirach werd de eerste rijksjeugdleider. Al snel werden alle Duitse jeugdorganisaties, van roeiclubs en poëziekringen tot padvindersgroepen en voetbalteams, gedwongen ingelijfd in de Hitlerjugend. Het ledenaantal werd daardoor opgedreven tot meer dan twee miljoen. Rivaliserende organisaties werden verboden. Kinderen werden door leeftijdsgenoten en leraren onder druk gezet om lid te worden. Wanneer ze weigerden vielen pesterijen en extra huiswerk hen ten deel. In 1936 werd lidmaatschap verplicht voor alle kinderen met de Duitse nationaliteit of etniciteit, mits ze vrij waren van erfelijke ziektes. Bij het uitbreken van de oorlog in 1939 hadden meer dan zeven miljoen jongeren zich aangesloten binnen de gelederen van de Hitlerjugend. Weigeren was vragen om uitsluiting of erger.

‘Blut und Ehre’

Het uniform van de Hitlerjugend, dat hier getoond wordt, toont duidelijk de oorsprong van de organisatie en haar politieke en sociale achtergrond. Het bruine overhemd kwam bijvoorbeeld overeen met dat van de SA. Dat leidde in de vroege jaren tot wat problemen wanneer jongens van de Hitlerjugend aangevallen werden door de politieke vijanden van de SA. Als reactie daarop werd een nieuw ontworpen armband geïntroduceerd met daarop twee rode strepen en een witte met op de voorgrond een swastika. Andere onderdelen van het uniform komen overeen met dat van de scoutingbeweging, in het bijzonder de das die vastgehouden werd met een ring. De militaire component bestond uit het draagriemstel en de toevoeging van een dolk (hier niet getoond) die was ontworpen om gelijkenis te vertonen met een bajonet. De riemgesp droeg de nazispreuk ‘Blut und Ehre’, ‘bloed en eer’.

De mate waarin dit uniform meer dan de ideologische aantrekkingskracht een essentiële reden was om bij de Hitlerjugend te gaan, moet niet onderschat worden. Het representeerde een kostbaar gevoel van kameraadschap en erbij horen. Bovendien waren de activiteiten die de Hitlerjugend verrichtte – kamperen, wandeltochten en militaire training – erg populair. Voor veel kinderen uit de arbeidersklasse waren deze uitstapjes naar het Duitse platteland hun eerste vakantie. Ze genoten vaak van een niet eerder beleefd gevoel van vrijheid en verantwoordelijkheid.

Video over de Hitlerjugend

Oorlogsspelletjes

Oorlogsspelletjes waren ook een typische activiteit van de Hitlerjugend. Hierbij verdedigde één groep doorgaans een versterkingspunt, terwijl een andere moest proberen dat te veroveren. Zoals één jongen naar huis schreef, kon het spel brute worstelingen en vuistgevechten opleveren:

We vielen aan in twee groepen. De eerste groep moest een afleidingsmanoeuvre uitvoeren. Daarna moest de tweede groep aanvallen. De eerste aanval mislukte. Daarna begon de tweede poging. Natuurlijk was het chaotisch. Sommigen van hen bloedden, één was gedeeltelijk bewusteloos. De slag eindigde in gelijk spel. Wat deden jullie met Pasen?

Ruigheid en taaiheid werden duidelijk aangemoedigd, als voorproef op een gewone militaire training. Zoals een voormalig lid van de Hitlerjugend zich herinnerde:

Eerst haatte ik deze manier van vechten maar na verloop van tijd raakte ik eraan gewend. Als mensen maar genoeg tijd krijgen, lijken ze overal aan te kunnen wennen en vervolgens iets te accepteren als heel gewoon. In elk geval ontwikkelde het de latente agressiviteit in ons die, dat weet ik zeker, iets van doen had met de vroege successen van de Wehrmacht in de oorlog die volgde.

Behalve zulke oorlogsspellen omvatte de training ook bijdragen van officieren van de Wehrmacht, die de jongens les gaven over de wonderen van Duitslands nieuwe militaire technologie: tanks, gevechtsvliegtuigen en onderzeeërs. Veteranen van de Eerste Wereldoorlog spraken over hun ervaringen aan het westfront. Dit alles was bedoeld om een honger op te roepen naar alles wat militair was, om naziwaarden in te prenten en om de nieuwe generatie van Duitse soldaten klaar te stomen.

Toen de oorlog uitbrak werden leden van de Hitlerjugend ingezet als hulptroepen aan het thuisfront. Ze hielpen met het bezorgen van post en met brandweerdiensten, maar assisteerden ook de bemanning van luchtafweergeschut. Onvermijdelijk werden ze in de richting van militaire dienst gedreven. Toen het Duitse leger een tekort aan manschappen ervoer in 1943 werden kaders van de Hitlerjugend rechtstreeks gerekruteerd. De 12. SS-Panzer-Division Hitlerjugend werd opgericht, bestaande uit zeventien- en achttienjarigen. De divisie nam deel aan de gevechten die volgden op de geallieerde invasie van Normandië. Soldaten van de divisie werden berucht om hun fanatisme en pleegden meermaals wreedheden tegen gevangen genomen geallieerde troepen.

Jongere jongens uit de Hitlerjugend konden ook niet ontsnappen aan de slachting. Toen Duitsland in 1945 werd binnengevallen vanuit het oosten en westen werden zelfs jongeren van twaalf ingedeeld bij de Volkssturm. Ze kregen instructies over hoe ze een Panzerfaust-antitankwapen moesten gebruiken tegen vijandelijke tanks. Ze bevonden zich onder de fanatiekste nazi’s, zelfs toen het Derde Rijk uiteenviel. Velen van hen stierven tijdens gevechten in een oorlog die allang verloren was.

Boek: Hitlers Derde Rijk in 100 voorwerpen