De trilogie Legendarische veldheren behandelt in chronologische volgorde de honderd meest ‘onoverwinnelijke’ legeraanvoerders uit de wereldgeschiedenis. De biografietjes zijn kort en goed afzonderlijk leesbaar, fraai geïllustreerd en geschreven door internationaal vermaarde historici. Het doel van de driedelige reeks is om na te gaan wat er militair-strategisch te leren valt van de beste generaals aller tijden.
Bezuinigen op mondvoorraad
Stuk voor stuk bevat dit deel kwalitatief hoogstaande en waardevolle bijdragen. Een goed voorbeeld is het artikel over generaal en militair theoreticus Xenophon (ca.430-ca.354 v.Chr.) van historicus Robin Waterfield. Xenophons verslag van de veldtocht van de zogenoemde “Tienduizend Griekse huurlingen” tegen de Perzen (401-399 v.Chr.) is belangrijk, omdat het ’s werelds vroegste verslag van een veldtocht is.
Van Xenophon kennen we ook diverse theorieën over goed leiderschap en leren we over de kunst van militaire manoeuvres en logistieke oplossingen in diverse noodsituaties, zoals tijdens een veldtocht in Azië:
“De Grieken moesten zich een weg banen door een van de ruigste en meest bergachtige gebieden ter wereld, en dat in de winter. Xenophon nam een paar harde, maar noodzakelijke besluiten, zoals het achterlaten van alle niet essentiële ballast en de onhandige karren waarop veel van de bagage werd getransporteerd door trage ossen. in een later stadium stond hij er zelfs op dat de mannen hun gevangenen achterlieten, die bij verkoop als slaven een van de hoofdbronnen van inkomsten voor huurlingen vormden. De beslissingen waren cruciaal om te bezuinigen op mondvoorraad, die in de winterse bergen nauwelijks aan te vullen was.”(deel I: 138).
Nachtmerrieachtige verschijningen
Attila de Hun (ca.406-453) staat bekend als een van de meest beruchte legerleiders uit de late Oudheid. Hij verwoestte veel meer dan hij opbouwde. Atilla maakte ‘geen aanstalten om het fundament van een duurzame staat te leggen’ (I: 274), maar was veeleer een killer die per paard over de steppen raasde. Tegelijk echter, zo beklemtoont John Haywood, moet Atilla niet eenzijdig getypeerd worden als een wreed leider. Hij was wreed, maar ook een generaal die zijn momenten uitkoos en geweld vooral pragmatisch inzette.
Met name twee aspecten maakten de Hunnen tot een nauwelijks te verslaan leger. Ten eerste het feit dat de Hunnen gebruik maakten van boogschutters te paard en niet van lansen zoals veel volkeren in die tijd. In de tweede plaats hielp hun nachtmerrieachtige verschijning. De Hunnen bonden vlak na de geboorte de schedels van hun kinderen in, zodat hun hoofden er afschrikwekkend langgerekt uit kwamen te zien.
Timoer Lenk
De onderschatte Tartaarse megaveroveraar Timoer Lenk (1336-1405) trok 35 aaneengesloten jaren vanuit Centraal-Azië op met een legermacht van Tartaarse boogschutters te paard, waarbij hij stuk voor stuk grote steden in het huidige Midden-Oosten en Azië brandend achterliet, zoals Antiochië, Aleppo, Bagdad, Damascus, Delhi en Kaboel.
Historicus Justin Marozzi schrijft het volgende over deze legendarische krijger:
“Met elke nieuwe triomf werd zijn bruisende rijkshoofdstad Samarkand, de ‘Parel van het Oosten’, steeds rijker en schitterender dankzij de uit heel Azië geroofde schatten, een buit die ook ladingen gevangen wetenschappers en wevers omvatte, dichters en schilders, musici en miniatuurschilders, wapensmeden, diamantbewerkers, metselaars, architecten, zilversmeden en kalligrafen. De omvang van zijn veroveringen was indrukwekkend. Tot aan zijn dood in 1405, gedurende vijfendertig jaren van onafgebroken militaire campagnes, bleef Timoer Lenk ongeslagen op het veld en had hij zowel Alexander de Grote als Dzjengis Khan overtroffen in de historie van imperialisme en oorlogsvoering.”(II: 92)
Süleyman de Grote: Renaissancekind
John Julius Norwich levert een fraaie bijdrage over de Ottomaanse generaal Süleyman de Grote (1494-1566). Deze Süleyman overtrof op militair gebied zijn belangrijkste tijdgenoten Karel V (Habsburg), Hendrik VIII (Engeland) en Frans I (Frankrijk). Süleyman was een kind van de Renaissance: hij was een begaafd dichter en behept met grote culturele kennis en interesse.
Tegelijk was Süleyman een een groot veroveraar, die erin slaagde zijn islamitische rijk uit te breiden tot delen van Hongarije, de Balkan, Centraal-Europa en diverse gebieden langs de Middellandse Zee. Zijn eerste grote overwinning was Belgrado in 1522, dat veroverd werd na een bombardement van drie weken. Daarna was het eiland Rhodos voor de Anatolische kust aan de beurt. De Turken gingen inventief te werk door minstens vijftig tunnels onder de ommuring te graven en een stuk van dertig meter doorsnee van de muur met explosieven weg te blazen. De kanonnen die Süleyman gebruikte, waren zeer indrukwekkend:
“Ze waren in staat stenen ballen van bijna een meter doorsnee anderhalve kilometer of meer weg te slingeren.” (II: 162)
Daar kon zelfs zijn voorganger sultan Mehmet II (1433-1481) niet tegenop, de man die in 1543 Constantinopel veroverde waarmee het Byzantijnse Rijk ten einde kwam.
Shaka Zoeloe
Shaka Zoeloe (1787-1828) staat bekend als een van de sterkste Afrikaanse generaals ooit. Hij beheerste alle facetten van de krijgskunde: tactiek, strategie en diplomatie. Hij bracht cruciale veranderingen aan in de Afrikaanse stammenoorlogvoering van zijn tijd, aldus zijn biograaf Saul David:
“Voordien was stammenstrijd niet meer dan een ritueel machtsvertoon geweest, waarbij van een afstand met speren werd gegooid en maar weinig slachtoffers vielen (…) Shaka veranderde dat allemaal door de introductie van een iklwa, een korte speer om mee te steken, met een zware, brede punt, die alleen van dichtbij kon worden gebruikt; de naam is ontleend aan het zuigende geluid dat de speer maakte wanneer deze uit het vlees werd teruggetrokken. Hij veranderde het traditionele schild van koeienhuid in een aanvalswapen door de instructie aan zijn mannen om de linkerrand aan te haken achter het schild van hun tegenstander; een krachtige beweging zou de linkerzijde van de vijand dan blootstellen aan een speersteek. En van cruciaal belang was zijn invoering van de omsingelingstactiek, waarbij zijn regiment (en later zijn leger) in drie delen werd gesplitst: een centrale colonne om een vijandelijke strijdmacht vast te pinnen, en twee flankerende eenheden om hen te omsingelen.” (III: 92)
Slot
De drie bundels zijn zo opgesteld dat elk van de bijna 100 biografieën afzonderlijk te lezen is. Het is een heerlijke reeks om in de kast te hebben staan en zo nu en dan een stukje uit te lezen. Veel artikelen in de afzonderlijke bundels bevatten als extra toegift gedetailleerde beschrijvingen van een beroemde veldslag.
Literatuurverwijzingen ontbreken, maar prettig is wel dat elk deel een zaak- en plaatsregister bevat. De bundel is fraai geredigeerd en ruimschoots voorzien van illustraties, kaarten en foto’s.
Boek: Legendarische veldheren I, II & III – Andrew Roberts
Bekijk dit boek bij:
