Huldrych Zwingli (1484-1531) – Zwitserse reformator

De Zwitserse reformator Huldrych Zwingli (1484-1531), ook wel Ulrich Zwingli genoemd, is minder bekend dan zijn Frans-Zwitserse mede-reformator Johannes Calvijn (1509-1564). Beide vervulden echter een belangrijke rol ten tijde van de Reformatie. Zo’n vijfhonderd jaar geleden, in januari 1519, begon Zwingli met zijn gereformeerde prediking in Zürich in Zwitserland. Wat voor persoon was Zwingli en wat waren zijn opvattingen? Een korte biografie van een belangrijke reformator uit Zwitserland.

Zwingli kwam, onafhankelijk van Maarten Luther en onder invloed van het humanisme van Desiderius Erasmus, tot de conclusie dat de Rooms-Katholieke Kerk op het verkeerde spoor zat. Hij keerde zich onder meer tegen katholieke praktijken als het vasten, het celibaat, de vele afbeeldingen in de kerk, de overdadige misvieringen (deze verving hij door het avondmaal) en de aflaathandel.

Na Luther en Johannes Calvijn wordt Zwingli wel ‘de derde man van de Reformatie’ genoemd. In 1525 kreeg Zwingli van zijn volgelingen de eretitel Antistes (‘Oudste’), ofwel: de voorzitter van de Kerk.

Jonge jaren van Huldrych Zwingli

Huldrych Zwingli kwam op 1 januari 1484 ter wereld in Wildhaus in Zwitserland, in het kanton Sankt Gallen. Zijn vader was een welgestelde boer. In zijn jeugd kreeg Zwingli in de plaats Weesen onderwijs van een oom. Hierna studeerde hij tot 1502 onder meer muziek, filosofie en theologie aan de universiteiten van Bern, Wenen en Bazel.

In het jaar 1506 werd Zwingli tot pastoor gewijd in Glarus. In deze plaats verdiepte hij zich in de talen Grieks en Hebreeuws. Zwingli toonde in deze periode steeds meer interesse in het gedachtegoed van de Renaissance. Hij was met name onder de indruk van Erasmus’ humanistische gedachtegoed.

1519: Zwingli begint zijn optreden in Zürich

In 1518 werd Zwingli benoemd tot priester in de Grossmünster-kerk in Zürich, waar hij op 1 januari 1519 – op zijn 31e verjaardag – met zijn prediking begon. Het was een nieuwe, gereformeerde manier van preken die die dag te horen was. Zwingli begon de Bijbel chronologisch door te werken vanaf Mattheus 1, ook wel ‘doorgaande lezing’ genoemd (lectio continua).

Zwingli verzette zich tegen onder meer de praktijk van huurlegers in Zwitserland, waarbij soldaten zich verhuurden aan buitenlandse troepen. In 1515 was hij als aalmoezenier namelijk getuige van de Slag van Marignano (13 en 14 september 1515, ten zuiden van Milaan), waarbij zesduizend huurlingen die voor de paus vochten, in de pan gehakt werden. Verder kwam hij in verzet tegen de aflaatpraktijken die ook in Zürich gaande waren, twee jaar nadat Luther de aflaathandel in zijn 95 stellingen veroordeeld had.

Vanaf 1520 weigerde Zwingli voortaan om nog inkomen van de paus te ontvangen. Hierna, vanaf 1522, begon hij ook met het hervormen van de kerk in Zürich. Een van de punten waarop Zwingli kritiek leverde, was het verplichte vasten. Hiertegen maakt hij bezwaar in zijn eerste reformatorische werk, Vom Erkiesen und Fryheit der Spysen (1522).

Huwelijk en breuk met de Rooms-Katholieke Kerk

Begin 1522 huwde Zwingli, die tegen het celibaat was, in het geheim met de weduwe Anna Reinhard. In 1523 brak Zwingli officieel met de Rooms-Katholieke Kerk. Hierna trad hij ook met zijn huwelijk in de openbaarheid. Hij vierde de echtverbintenis op 2 april 1524 in een kerkdienst die voor iedereen toegankelijk was. Zwingli en Reinhard kregen tussen 1526 en 1530 samen vier kinderen, naast de drie kinderen die Anna Zwingli al uit haar eerdere huwelijk had.

Van 1526 tot 1531 kwam een eigen Bijbelvertaling van Zwingli, de Froschauer Bijbel. Ook vierde hij vanaf 1525 de eucharistie, het avondmaal, met een door hemzelf aangepaste liturgie, die veel soberder was dan de katholieke praktijk. Verder stelde Zwingli dat het avondmaal slechts een symbolische functie had, terwijl bijvoorbeeld Luther stelde dat het lichaam van Christus daadwerkelijk aanwezig was in het brood en wijn.

Laatste levensjaren

Zwitserland bestond begin zestiende eeuw uit enkele bondsstaten. De staten hadden niet veel gemeenschappelijke kenmerken, behalve de wens om onafhankelijk te blijven van het Heilige Roomse Rijk. Rond 1530 maakten de katholieke staten in het Zwitsers gebied plannen om de oorlog te verklaren aan keizer Karel V, om de eigen onafhankelijk te waarborgen. Zwingli en de protestanten in Zürich vonden dit geen goed idee.

Hierop vielen in oktober 1531 katholieke staten de stad Zürich aan. Huldrych Zwingli voegde zich bij de verdedigende troepen en overleed tijdens een veldslag op 11 oktober 1531 in Kappel am Albis. Binnen een uur waren de slecht bewapende en getrainde protestanten verslagen. Toen de aanvallende legers in de gaten kregen dat ze Zwingli gedood hadden, hakten ze zijn lichaam in stukken en verbranden de resten van Zwingli.

Anna Reinhard, de weduwe van Zwingli, trok na het overlijden van haar man met hun kinderen in bij een andere reformator, Heinrich Bullinger. Bullinger geldt als de opvolger van Zwingli in Zürich.

Lees ook: Biografie van Johannes Calvijn (1509-1564)
…of: Voorspelde Johannes Hus de Reformatie?
Boek: Ulrich Zwingli en de hervorming van Zwitserland – P. de Zeeuw

Enkele citaten van Huldrych Zwingli

Over de kwestie van de doop – als u mij toestaat dit te zeggen – kan ik alleen maar concluderen dat alle geleerden sinds de tijd van de apostelen hebben gedwaald. Alle doctores hebben het doopwater een kracht toegedicht die niet bestaat en de heilige apostelen niet hebben onderricht.

Christus, die zichzelf ooit heeft geofferd, is tot in eeuwigheid het zekere en echte zoenoffer voor de zonden van alle gelovigen.

Alles dat waar is, is Gods Woord. Wie het ook zegt.

Bronnen ▼