Jan Huygen in de ton – Een historisch kinderliedje

Het ouderwetse kinderliedje Jan Huygen in de ton is nog altijd razend populair onder kleine kinderen (en hun ouders). Vrij onbekend bij veel mensen is dat dit liedje waarschijnlijk slaat op een historisch figuur: de zeevaarder Jan Huygen van Linschoten (1563-1611).

Jan Huygen van Linschoten stond aan de wieg van de Nederlandse zeevaart naar Azië. Op jonge leeftijd verliet de reislustige Nederlander zijn ouderlijk huis en belandde uiteindelijk op het Iberisch schiereiland. In 1583 trad hij in dienst bij de Portugese vloot. Tot 1589 verbleef hij vervolgens te Goa in Voor-Indie, het huidige India. Toen hij terugkeerde naar Nederland, schreef hij verschillende werken over de reizen die hij had gemaakt. Zijn werk de Itinerario leidde mede tot de oprichting van de Vereenigde Oostindische Compagnie (VOC). In 1594 en 1595 nam ‘Jan Huygen’ ook deel aan de eerste twee expedities van Willem Barentsz.

In zijn verslagen van zijn reis van Portugal naar India, schreef de zeevaarder over een ton die op zee als baken werd geplaatst. Dit is de vermoedelijk de ton waar in het bekende kinderliedje over gezongen wordt:

Jan Huygen in de ton
Met een hoepeltje erom
Jan Huygen, Jan Huygen
En de ton die viel in de duigen.

Datering

De ‘duigen’ in het versje zijn de gebogen houten planken van een ton. Waarom het liedje rept van Jan Huygen die zelf in de ton zou zitten is niet bekend. De oudste bron waarin het populaire liedje wordt vermeld dateert uit 1850. Het gaat om een handschriftencollectie van het Bureau van het Nederlandse Volkseigen. Hierin wordt het lied als reidans vermeld. Er zijn in totaal zeker vijfentwintig varianten bekend. Het lied zelf is mogelijk ouder dan 1850. Het kan zijn dat het via mondelinge overlevering is doorgegeven.

Bronnen