Jan Wolkers jarenlang in de gaten gehouden door BVD

Als geheim lid van de Communistische Partij Nederland is de handel en wandel van schrijver Jan Wolkers voortdurend gevolgd door de Binnenlandse Veiligheidsdienst (BVD). Dat blijkt uit een dossier van deze dienst dat onlangs door het Nationaal Archief is vrijgegeven.

Toen Wolkers vanuit Amsterdam verhuisde naar Texel werd er meteen overgegaan tot een uitwisseling van antecedenten tussen de BVD en agenten van deze dienst aldaar. Wolkers zat in het Komite Bevrijdingsfront Vietnam, hij werd gevraagd voor verkiezingsaffiches ten behoeve van de CPN en doneerde duizenden guldens aan deze partij, niet altijd van harte trouwens. Maar hij moest wel omdat hij in zijn werk ook op kwam voor een beter sociaal klimaat.

In het BVD-dossier bevindt zich de volgende tekst:

‘Uit kringen van het CPN–bestuur werd vernomen dat Wolkers wel weer goed in zijn geld zou zitten nu onlangs weer een boek was verschenen. Reden voor de afdelingsbesturen hem te gaan bezoeken voor financiële steun aan de partij. Men moet echter goed overleggen hoe deze ‘rare vogel’ te benaderen. Wolkers geeft vaak niet thuis en heeft de gewoonte de telefoon te laten rinkelen. Misschien moeten we zijn schoonvader hiervoor benaderen.’

De beeldhouwer Frits Sieger deelde in een persoonlijk gesprek mee dat Jan Wolkers weliswaar sympathiseerde met de CPN doch geheim lid is van deze partij omdat de communistische doctrine van het democratisch centralisme een openlijke toetreding verhindert.’

Onder veel meer vermeldt het BVD-dossier dat Wolkers vaak op Texel zit te schrijven bij mevrouw Boon, die de soldatenmoeder wordt genoemd en dat Wolkers erbij was toen de dood van vele Russische soldaten in de Tweede Wereldoorlog daar werd herdacht. Wolkers was abonnee van De Waarheid en steunde met het Informatiebureau Vietnam de voorlopige Revolutionaire Regering van dat door de Amerikanen geteisterde land.

Mulisch ging naar Cuba voor de publiciteit en keek vanuit zijn auto in Amsterdam naar de Vietnam-demonstraties. Hij was niet zo links geëngageerd als Wolkers. Ook bij de komst van Suharto stond Wolkers op de barricaden.

Ook BVD-dossier over Simon Vestdijk

Hoewel veel dunner dan het dossier van Jan Wolkers, is er over zijn collega Simon Vestdijk ook een dossier gemaakt door de BVD. De aanleiding daarvoor was het eredoctoraat van de Universiteit Groningen, waarvoor Vestdijk in 1964 in aanmerking zou komen. Volgens de BVD zou Simon Vestdijk de communistische beginselen zijn toegedaan. Bovendien had hij zijn lidmaatschap van de PENclub opgezegd omdat de club een motie had ondertekend tegen het optreden van de Russen in Hongarije.

Daarnaast zou hij een vergadering hebben bijgewoond van de Vredesbeweging ‘De Derde Weg’, die inging tegen de bewapeningswedloop en atoomproeven afkeurde. Ook zijn medewerking aan het blad De Vrije Katheder, een verzetsblad dat tijdens de oorlog was opgericht door communistische studenten kon niet door de beugel.

Belangrijk in de bewijsvoering van de BVD is het feit dat Vestdijk in de oorlog correspondeerde met Theun de Vries, die openlijk uitkwam voor zijn communistische sympathieën. Daarover schreef Maarten ’t Hart, een Vestdijkkenner pur sang, in 1985 het volgende in NRC Handelsblad:

De BVD merkt in dit rapport voorts nog op over Vestdijk:

‘Hij werd in november 1949 door mevrouw Van den Emde Boas en Bart Riezouw bij de Tsjechische Ambassadeur aanbevolen voor een ‘regelmatige thee’.

Riezouw was een van de oprichters van het verzetsblad De Vrije Katheder. Kennelijk stonden mevrouw Van Emde Boas en Riezouw op de zwarte lijst van de BVD. Geestig is wel dat Simon Vestdijk ondanks de bemoeienis van de BVD zonder enige aarzeling in 1964 het eredoctoraat Nederlandse Letteren kreeg uitgereikt.

~ Cees van Hoore