Kat in ’t bakkie – Betekenis en herkomst

De uitdrukking dat iets een ‘kat in ’t bakkie’ is, houdt in dat het om een gemakkelijk klusje gaat. Waar komt deze uitdrukking vandaan? En waar hebben we de betekenis aan te danken?

Betekenis van een kat in ’t bakkie

De uitdrukking kat in ’t bakkie betekent dat een zaak rond is. Iets is beklonken. Denk bijvoorbeeld aan een voetbalwedstrijd waarbij een team, met nog 5 minuten op de klok, met 5-0 voorstaat. Het restant van de wedstrijd is dan een kat in ’t bakkie ofwel: een gemakkelijk klusje. Een soortgelijke zegswijze is: ‘Dat is een abc’tje’ of ‘Dat is een abc-karwei’.

De uitdrukking is minstens 85 jaar oud. In 1935 gebruikte de schrijver Willem van Iependaal deze zegswijze in zijn roman Polletje Piekhaar.

De uitdrukking kat in ’t bakkie zou, aldus taalkundige Marc de Koster, door inbrekers gebruikt worden nadat ze ergens succesvol hebben ingebroken. Andersom gebruikt ook de politie deze uitdrukking als ze bijvoorbeeld een misdaad hebben opgelost. Een kat in ’t bakkie hebben is dus een stuk positiever dan andere uitdrukkingen waarin de kat figureert, zoals een kater hebben of het spreekwoord ‘een kat in het nauw maakt rare spongen’.

Waar komt de uitdrukking vandaan?

Op de vraag waar de uitdrukking kat in ’t bakkie vandaan komt, is er taalkundig gezien geen eenduidig antwoord. Een mogelijke verklaring is dat het woord kat in het gezegde is afgeleid van het Maleise woord gadji, wat ‘vet’ betekent. Deze term was in het verleden een synoniem voor loon of salaris, wat goed zichtbaar is aan een synoniem voor loon, het woord gage. Dit woord is dan ook etymologisch verwant aan gadji.

Een kat in het bakkie betekent dan dus dat het geld binnen is en het financieel geregeld in orde is. In het verleden noemden mensen de betaaldag van hun salaris, pay day, om die reden ook wel katjesdag. En in de vroegere straattaal was het woord kattenbak een synoniem voor kassa of geldlade.

Andere uitdrukkingen en gezegdes met katten en poezen

We noemden hiervoor al enkele andere spreekwoorden, gezegdes en uitdrukkingen waarin katten een rol spelen. Maar er zijn er nog wel meer te noemen, die vaak een wat minder positieve betekenis hebben. Denk bijvoorbeeld aan: de kat op het spek binden (iemand in verleiding brengen), wat een poespas (wat een gedoe) of een kat-in-de-zak kopen (een miskoop doen). Een mooie katten-uitspraak is, ten slotte, ook het spreekwoord ‘iets voor de kat zijn viool doen’ (iets voor niets doen, iets doen wat zinloos is).

Ook interessant: Kattenkwaad & katzwijm: een historische minikatalogus
Handig: Lijst van historische uitdrukkingen
Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼