Miniserie over legendarisch hotel brengt 20e-eeuws Berlijn tot leven

Terwijl bovengronds geallieerde bommenwerpers hun vernietigende lading laten vallen op Berlijn wordt in de schuilkelder van hotel Adlon gedanst op jazzmuziek. Niemand kan het wat schelen dat “negermuziek” door de nazi’s verboden is. Omringd door de enorme wijnvoorraad en keurig gedekte tafeltjes, doen hotelgasten en personeelsleden de gloriejaren van het Adlon van voor de Tweede Wereldoorlog herleven.

Het bovenstaande is een omschrijving van een scène uit het driedelige Duitse televisiedrama Hotel Adlon, Eine Familiensaga. Ruim 8 miljoen Duitsers zaten bij elke aflevering aan de buis gekluisterd toen de reeks in januari 2013 uitgezonden werd door nationale televisiezender ZDF. De kijkers volgden de belevenissen van meerdere generaties van twee families waaronder die van Lorenz Adlon, de oprichter en naamgever van het legendarische hotel in Berlijn. De andere familie, die van de rijke zakenman Gustaf Schadt, is fictief. De handelaar in goederen uit de koloniën is in de miniserie een belangrijke leverancier en geldschieter van Lorenz Adlon. Zowel het leven van zijn dochter Alma als van zijn kleinkind Sonja zijn nauw vervlochten met hotel Adlon. De hoogbejaarde Sonja Schadt keert tegen het einde van de twintigste eeuw na jaren van afwezigheid terug naar het (herbouwde) Adlon, waar ze herinneringen ophaalt aan het rijke en roerige verleden van het hotel, dat voor een groot deel parallel loopt aan haar eigen levensverhaal.

De miniserie omspant de periode van 1904 tot 1997 en toont alle belangrijke historische perioden in het Duitsland van de twintigste eeuw, waaronder uiteraard beide wereldoorlogen en de DDR-tijd.

Beste hotel van Europa

Eerst de feiten: 1907 is het jaar waarin Lorenz Adlon het hotel aan Unter den Linden, op een steenworp afstand van de Brandenburger Tor, opende. De hotelier had met een investering van 20 miljard goudmark alles uit de kast gehaald om van het Adlon het beste hotel van Europa te maken, zodat Parijs, Monte Carlo en Rome door Berlijn naar de kroon gestoken konden worden. Met telefoons op elke kamer, verwarmde badkamers en een door een liftboy bediende lift voldeed het aan alle behoeften van de moderne hotelgast. Niemand minder dan de Duitse keizer Wilhelm II, die de komst van het luxe hotel in zijn hoofdstad toejuichte, verrichtte de officiële opening. Omdat het hotel beter verwarmd was dan zijn paleizen zou hij er zelf veelvuldig verblijven, net als zijn officiële gasten (en naar verluidt vele minnaressen).

Onder de prominente gasten van het Adlon gedurende de eerste jaren bevond zich tsaar Nicolaas II van Rusland. Ook de industriëlen Henry Ford en Thomas Edison en de Franse premier Aristide Briand logeerden in het hotel. Na afloop van de Eerste Wereldoorlog, toen de Duitse keizer afgezet werd en naar Nederland vluchtte, verloor het hotel zijn belangrijkste gast en beschermheer, maar niet zijn aantrekkingskracht. Gedurende de jaren twintig, in Duitsland ook wel de “Goldene Zwanziger Jahre” genoemd, was het Adlon de plek waar de mondaine elite samenkwam. Albert Einstein, Marlene Dietrich, Charlie Chaplin en Josephine Baker zijn slechts enkele van de grote namen die in het hotel vertoefden. Met wilde feesten met veel glitter en glamour en dansavonden met gigolo’s voor welvarende oorlogsweduwen verwelkomde het Adlon het nieuwe tijdperk waarin afscheid genomen werd van de stijfheid en bekrompenheid van voorheen. De economische crisis die begon in 1929 en de daaruit volgende machtsovername door Adolf Hitler luidden voor Duitsland en de wereld echter een dramatische periode in.

Bekrompen nationalisme

Geüniformeerde nazi’s met brandende fakkels marcheerden op 30 januari 1933, de dag dat Hitler tot kanselier werd benoemd, ook langs hotel Adlon. Terwijl de nazi’s de Duitse samenleving steeds verder in hun greep kregen, veranderde er in het hotel op het eerste gezicht niet veel. De Olympische Spelen van 1936, die een groot aantal buitenlandse gasten aantrokken, vormde een zoveelste hoogtepunt in de hotelgeschiedenis. Wel kreeg het voorheen kosmopolitische Adlon te maken met het bekrompen nationalisme van de nazi’s, dat er onder andere toe leidde dat menukaarten niet langer in het Frans maar in het Duits opgesteld werden. Joodse personeelsleden verlieten in de jaren dertig het hotel om buiten nazi-Duitsland een betere toekomst te zoeken.

Ook gedurende de oorlogsjaren deed het hotel zijn best om zijn gasten in de watten leggen, waarbij de geallieerde bombardementen op de stad voor veel hinder zorgden. Terwijl het grootste deel van de Duitse hoofdstad na het einde van de Slag om Berlijn op 2 mei 1945 in puin lag, stond het Adlon echter nog immer fier overeind. Die nacht zou het gebouw alsnog vrijwel volledig uitbranden als gevolg van een door dronken Sovjetsoldaten veroorzaakt brandje in de wijnkelder, dat in rap tempo uitgroeide tot een vernietigende vuurzee. Slechts een intact gebleven zijvleugel van het hotel, dat zich in Oost-Berlijn bevond, was gedurende de DDR-periode nog in gebruik als hotel, maar had alle vroegere glans verloren. Met een druk op een detonatieknop werd het pand uiteindelijk in 1984 tot explosie gebracht en van de kaart geveegd.

“Als Oost en West weer bij elkaar horen, zal het Adlon weer opgebouwd worden op de plek waar ik de gelukkigste tijd van mijn leven had”, aldus Hedda Adlon, de tweede vrouw van Louis Adlon (de zoon en opvolger van Lorenz Adlon). Haar voorspelling kwam in 1997 uit toen het compleet herbouwde Adlon zijn deuren opende in het herenigde Duitsland. Met gasten als Michael Jackson, Bill Clinton en koningin Beatrix wist het hotel zich sindsdien weer tot in de gastronomische top op te werken. Nog voor het einde van het millennium was de Adlon-mythe weer als een feniks uit zijn as herrezen.

Maalstroom van de geschiedenis

In de miniserie dient het verhaal van hotel Adlon als kapstok om het verhaal te vertellen van twee Duitse families die meegezogen worden in de maalstroom van de geschiedenis. Hoewel af en toe ietwat melodramatisch is het televisiedrama over het geheel genomen boeiend en geloofwaardig, wat mede te danken is aan de goede cast en het prachtige decor dat de ambiance van het Adlon doeltreffend op de kijker overbrengt. De gastronomische filosofie van de Adlons, verwoord in de familiespreuk “Adlon verpflichtet”, wordt goed naar voren gebracht in de scènes waarin het hotelpersoneel zijn beste beentje voorzet om te voldoen aan de wensen van de veeleisende gasten. Het reilen en zeilen in het hotel wordt tot in detail weergegeven, waarbij de dagelijks door de hotelleiding uitgevoerde inspectie van de op een rij opgestelde piccolo’s met hun helblauwe petten haast militaristisch aandoet.

“Hotel Adlon” is niet enkel een dramatisch familie-epos en een fascinerend portret van een legendarisch hotel, maar brengt ook het verhaal van twintigste-eeuws Berlijn tot leven. Naast beide wereldoorlogen passeren ook relatief minder bekende gebeurtenissen de revue, zoals de Spartakistenopstand van 1919, toen ultralinkse revolutionairen in Berlijn probeerden de macht te grijpen, en de volksopstand van 1953, toen Oost-Duitse burgers opstonden tegen het communistische regime. Ook het antisemitisme van de nazi’s komt aan bod, omdat één van de hoofdpersonen, de Duits-Joodse journalist Julian Zimmermann, het slachtoffer wordt van nazivervolging. Zo blijft eigenlijk geen enkel ter zake doend historisch thema onbehandeld.

Feiten en fictie lopen in de serie geruisloos in elkaar over. Korte tussendoor gemonteerde archiefbeelden completeren het geheel. Het is wel jammer dat de Nederlandse uitgever de tegelijkertijd met de miniserie door ZDF uitgebrachte televisiedocumentaire “Hotel Adlon: Die Dokumentation” niet heeft toegevoegd aan de DVD en Blu-ray. Deze driedelige documentaireserie die wel volledig op YouTube is te bekijken is, evenals de miniserie, een aanrader voor iedereen met belangstelling voor Duitse geschiedenis.

~ Kevin Prenger

“Hotel Adlon” is in augustus 2014 door Dutch FilmWorks uitgebracht op DVD en Blu-Ray.

Duitse trailer van ‘Hotel Adlon’