Het boek Misdadige pausen en hun handlangers laat zien hoe de Rooms-Katholieke Kerk – en in mindere mate de protestantse – het verkeerde pad bewandeld heeft. Met name onchristelijke praktijken als moorden, overspel, dictatoriaal gedrag, boekverbrandingen, censuur, corruptie en omkoping komen aan bod.
Van Gilst staat niet objectief ten opzichte van zijn onderwerp. Hij laat de Rooms-Katholieke Kerk – waarbij Van Gilst de paus en zijn gevolg meer dan eens betitelt als ‘purperen maffia’, ‘pervers’, ‘schertsfiguren’ en ‘rokkenjagers’ – alle hoeken van de kamer zien. De misdaden van de Rooms-Katholieke Kerk zijn ontelbaar en dikwijls schokkend, maar iets meer verklaren dan oordelen had wat mij betreft ook gemogen.
Hypocrisie
Het boek, dat vooral gebaseerd is op oudere literatuur (jaren 1970-1990 zijn dominant), legt de hypocrisie van de Katholieke Kerk pijnlijk bloot. En die hypocrisie was onmetelijk groot. Talloze feiten en verhalen passeren de revue en laten zien dat geen enkele paus roomser was dan zijn collega’s.
Een van de grootste schurken was paus Sergius III, die van 904 tot 911 de apostolische stoel warm hield. Nadat hij eerst als ’tegenpaus’ in 897 verbannen was, wachtte hij het juiste moment af om wraak te nemen en trok in 904 met een leger Rome in. Daar vermoorde hij naar verluidt twee eerdere pausen: Leo V en Christophorus. Zo melden althans sommige bronnen, vandaar ‘naar verluidt’. De paus had naar alle waarschijnlijkheid ook een relatie met een getrouwde vrouw, Marozia (‘Marietje’) genaamd, die reeds vanaf haar vijftiende jaar de geliefde van Sergius was.
Bibliotheek en vagevuur
Middeleeuwse pausen muntten uit in overspel, simonie, Jodenhaat en, niet in het minst, het vernietigen van cultureel erfgoed, waaronder verscheidene islamitische, antieke en inheemse bibliotheken. Paus Gregorius I – de uitvinder van het vagevuur – was een van die cultuurbarbaren, zo schrijft Van Gilst:
“Gregorius I met de bijnaam ‘de Grote’ was bisschop van Rome van 590 tot 604. Groot was hij niet alleen omdat hij de oorlog als middel aanprees om het christendom te verbreiden en wegens de verbranding van de bibliotheek van Augustus, maar ook als uitvinder, namelijk van de leer van het vagevuur of purgatorium waarvoor hij zich baseerde op Augustinus (die in zijn tractaat ‘De cura pro mortius gerenda’ voorbeden en aalmoezen voor de doden had aanbevolen), een leer die in de twaalfde eeuw door de Parijse theoloog Petrus Comestor populair werd en die op de concilies van Lyon (1254 en 1274), Florence (1439) en Trente (1547) nog eens werd geformuleerd als plaats van loutering door vuur (ignis purgatorius) na de dood, een soort hel met een uitgang naar de hemel. De dichter Dante bouwde op deze leer, die de kerk veel voordeel (aflaat!) opleverde, voort in zijn werk ‘De goddelijke comedie’.” (126)
Beperkte bronnenkritiek
Het boek van Van Gilst is een goed leesbare, stevige aanklacht tegen de wantoestanden uit de katholieke en in mindere mate protestantse geschiedenis. Jammer is dat de auteur lang niet overal de historische feiten heeft gecontroleerd, iets dat mede debet is aan de verouderde of minder toepasselijke literatuur waarop hij zich baseert. Zo was de beroemde ‘kinderkruistocht’ van 1212 niet één kruistocht, maar betrof het twee kruistochten. Bovendien zijn deze tochten door een vertaalfout als jeugdige expedities betiteld, maar waren ze dat feitelijk niet. Al sinds 1977 twijfelen historici er niet meer aan dat de kruisvaarders ontheemde boeren waren en geen kinderen. Toen toonde Peter Raedts aan dat de ’term pueri’ – dat gebruikt werd voor de deelnemers aan de kruistocht – niet alleen jongens betekende in de Middeleeuwen, maar overwegend ontheemde boeren of zwervers. En dat middeleeuwse kroniekschrijvers de mythe steeds groter maakten door de deelnemers aan de kruistocht steeds jonger te maken.
Afgezien van de beperkte bronnenkritiek van Van Gilst, is zijn boek leerzaam en bevat het talloze opmerkelijke anekdotes die de lezer de nekharen overeind doen staan of de ogen doen twinkelen.
Boek: Misdadige pausen en hun handlangers
Lees ook: Boek over pausen sloopt fundamenten christendom
Bekijk dit boek bij:
