Naar de gallemiezen gaan – Herkomst en betekenis

Naar de gallemiezen gaan houdt in dat iets stukgaat, doodgaat of failliet gaat. Er zijn talloze varianten op deze uitdrukking, zoals naar de knoppen gaan, naar de filistijnen gaan, naar de mallemoer gaan of naar de barbiesjes gaan. Hoe komen we eigenlijk aan de frase ‘naar de gallemiezen gaan’?

Bargoens

Naar de gallemiezen gaan is Bargoens taalgebruik dat met name uit Amsterdam stamt. Het Bargoens vormde de geheimtaal van dieven, rondtrekkende handelaren en zwervers. Het Bargoens bevat veel Jiddische en via die weg ook Hebreeuwse elementen. Gallemiezen gaat terug op het Hebreeuwse gallamis, dat kiezels, puin, gruis. stuk, kapot of blut betekent. Letterlijk betekent ‘naar de gallemiezen gaan’ dus: tot gruis vergaan. De uitdrukking zou echter, aldus Onze Taal, ook ontleend kunnen zijn aan de koppeling van de Hebreeuwse woorden challasj (zwak) en mioes (minderwaardigheid).

Er zijn nog diverse andere uitdrukkingen met ‘gallemiezen’-combinaties. Bijvoorbeeld: aan de gallemiezen liggen, in de gallemiezen liggen (platzak zijn / blut zijn), iemand uit de gallemiezen helpen (iemand uit de penarie helpen) en iets naar de gallemiezen maken (iets verpesten of verknallen).

Naar de barbiesjes gaan

De uitdrukking ‘naar de barbiesjes gaan’ betekent hetzelfde als naar de gallemiezen gaan: iets of een persoon gaat ten onder. ‘Barbiesjes’ is afkomstig uit de tijd van het kolonialisme en een verbastering van de aardrijkskundige benaming Berbice. Berbice is een gebied en een rivier in voormalig Brits-Guyana (een kolonie in het noorden van Zuid-Amerika, nabij Suriname). Het klimaat is daar erg vochtig en heet. Wie hierheen moest, ging spreekwoordelijk ‘naar de barbiesjes’. Deze uitdrukking had een negatieve connotatie: Berbice betekende dat je naar de knoppen ging. Als het klimaat je namelijk niet nekte, dan wel het feit dat Berbice een strafkolonie was.

Boek: Ochenebbisj – Verhalen en geintjes over het Amsterdamse getto

Bronnen ▼