Aankomende dinsdag is het weer Openbaarheidsdag bij het Nationaal Archief in Den Haag. Een aanzienlijk aantal voorheen geheime documenten is vanaf dat moment openbaar.
Volgens de archiefwet van 1995 worden archieven van overheidsinstanties normaal gesproken na twintig jaar openbaar. Vanwege de privacy, het landsbelang of onevenredige gevolgen voor derden kunnen sommige archieven echter van overheidswege langer gesloten blijven. Na een afgesproken termijn worden deze archieven alsnog vrijgegeven. Tijdens de komende Openbaarheidsdag komen er historische bronnen uit de jaren 1989, 1964 en 1939 vrij.
1989: Lubbers en de Berlijnse Muur
Het jaar 1989 is voor archiefonderzoek onder meer interessant omdat de Berlijnse Muur dat jaar viel en het kabinet Libbers ten val komt. Verder werden de ‘Twee van Breda’ na jarenlange discussie vrijgelaten. Ook de nieuwe Mediawet en de ov-jaarkaart voor studenten werden in ’89 in gevoerd.
Een ander boeiend onderwerp uit die tijd is de paspoortaffaire. Met het openbaar worden van het archief van de Nederlandse permanente vertegenwoordiging bij de Europese gemeenschappen te Brussel over 1989 is deze grote affaire nu geheel te reconstrueren. Het begon in 1984 met het voornemen een nieuw, fraudebestendig Europees paspoort te ontwikkelen. Het bedrijf dat in opdracht van de staat het paspoort zou ontwikkelen, bleek in 1988 niet in staat om aan de verplichtingen te voldoen. Dit leidde tot een parlementaire enquête onder leiding van Loek Hermans. De conclusies van de commissie leidden tot het aftreden van minister van Defensie Wim van Eekelen en staatssecretaris van Buitenlandse Zaken René van der Linden.
1939: de oorlog nadert
De internationale spanning is voelbaar in het Europa van 1939. Koningin Wilhelmina laat zich niet onbetuigd en geeft waarschuwingen over de herbewapening, zo leert het geheim verbaal in het archief van het Kabinet van de Koningin. Daarin bevindt zich ook correspondentie tussen koning Leopold van België en koningin Wilhelmina met als onderwerp de dreigende oorlog. Leopold noemt haar chère cousine. Ook de kabinetsformatie van 1939 is er terug te vinden. Dit kabinet is een centrumlinks noodkabinet, waarvan voor het eerst twee sociaaldemocraten deel uitmaken.
Persoonlijke verhalen
De overheidsarchieven bevatten volgens het Nationaal Archief ook vaak veel persoonlijke verhalen. Het gezantschap in Parijs kreeg te maken met Aart Akkersdijk (geboren in 1892). In december 1938 werd hij door een Frans militair tribunaal in Lille tot twintig jaar veroordeeld wegens spionage. In het Centraal Archief Bijzondere Rechtspleging komt hij voor als vermoedelijke Duitse spion. Hij overleed in 1947.
Een ander verhaal, dat uit het archief van de ambassade in de Sovjet-Unie naar boven komt, is dat over Alfred Adolf Hoeve (geboren in 1914), die in de oorlog vanuit een Duits concentratiekamp met Russische krijgsgevangenen meeging naar de Sovjet-Unie. Zijn verblijf in de Sovjet-Unie viel hem tegen, daarom probeerde hij vanaf 1947 terug te keren naar Nederland, wat uiteindelijk pas in 1960 lukte.
