Sinds begin deze maand heeft Nederland een hoogleraar Sportgeschiedenis. Historica Marjet Derks bekleed de bijzondere functie aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Volgens de hoogleraar kunnen we via sport veel leren over grote thema’s in de geschiedenis, zoals identiteit, nationalisme, globalisering en racisme.
“Sportgeschiedenis gaat voor mij eigenlijk niet over de sport zelf, maar over wat sport ons leert over zaken als identiteit, hiërarchieën of (inter)nationale verhoudingen.”
Sport kan ons, zo meent Derks, bijvoorbeeld leren over hiërarchieën tussen mensen en hoe die veranderen. Ze onderzocht dat onder meer voor voetbalclub NEC en de Antilianen die in de jaren vijftig in Nijmegen kwamen voetballen. In die tijd waren vooroordelen over mensen met een andere huidskleur nog diepgeworteld.
“Maar die spelers waren goed, wat tot steeds groter enthousiasme bij het elftal en de supporters leidde. Ze werden onderdeel van het NEC-gevoel. Sport kan dus bestaande maatschappelijke grenzen doorbreken, al zitten er ook neokoloniale aspecten aan, zoals de huidige uitwassen in wereldwijde sportmigratie laten zien. Afrikaanse sporttalenten worden massaal opgekocht.”
Ook denkbeelden over vrouwen verschuiven volgens Derks door naar sportgeschiedenis te kijken.
“De tolerantie voor vrouwensport beperkte zich in eerste instantie tot gymnastiek, zwemmen en lichte teamsporten. Sporten waarvoor meer kracht en uithoudingsvermogen nodig waren – traditioneel ‘mannelijke’ domeinen – kwamen pas na de Tweede Wereldoorlog echt voor vrouwen in beeld. Atletiek, wedstrijdroeien, wielrennen, nog veel later voetbal en recentelijk ook boksen. Vrouwen hebben zich echt moeten invechten.”
Hun successen hebben grenzen doen opschuiven en dat is nog steeds gaande:
“Laatst zag ik een Iraanse mét hoofddoek in de jaarlijkse Iron Man-race, dé triatlon op Hawaï.”
Oorlog zonder schieten
“De rivaliteit tussen landen werkt regelmatig op het sportveld door, George Orwell noemde sport al “war minus the shooting”. Maar je kunt ook betogen dat sport een belangrijke rol heeft gespeeld in processen van eenwording: lokaal, nationaal en ook van het moderne Europa. In die zin is sport een belangrijke common ground en dat wordt een van mijn onderzoeksprojecten.”
Tegelijkertijd is sport steeds belangrijker geworden voor het profileren van steden en naties.
“De Olympische ploeg wordt met legerstraaljagers binnengehaald, de gouden medaillewinnaars krijgen een grootse ontvangst en Koninklijke onderscheiding en het sportdomein staat bol van de militaire en strijdmetaforen. Volgens Maurits Hendriks, de chef de mission van de Olympische ploeg, moet Nederland in de top tien van het medailleklassement. De regering steunt hem in die ambitie, maar waarom eigenlijk? Ook die discrepanties tussen het verbindende en (onder)scheidende van sport wil ik onderzoeken.”
Meer sportgeschiedenis
Overzicht van geschiedenisboeken over sport
