Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 23 | Signalementen week 25 >>>

Selectie week 24

De meesterontsnapper van Auschwitz
April 1944. In het diepste geheim bereidt de 19-jarige Rudolf Vrba voor wat nog niemand is gelukt: ontsnappen uit Auschwitz. Drie dagen houdt hij zich schuil in een stapel hout, terwijl zo’n drieduizend SS’ers met speurhonden naar hem zoeken. Vervolgens doorkruist hij te voet het door de nazi’s bezette Polen. Zijn missie: de wereld op de hoogte brengen van de waarheid over de vernietigingskampen. Vrba schreef een adembenemend verslag waarin hij de gruwelijke praktijken uit Auschwitz onthulde. Het zou Roosevelt, Churchill en de paus bereiken en uiteindelijk het leven redden van ruim 200.000 Joden. De meesterontsnapper van Auschwitz vertelt het buitengewone levensverhaal van een man die keer op keer wist te ontsnappen: uit Auschwitz, van zijn verleden en zelfs van zijn eigen naam.
De ontdekking van het speciale kind
Annemieke van Drenth onderzoekt aan de hand van de geschiedenis van de Haagse Idiotenschool hoe speciale kinderen in de loop van de negentiende eeuw ontdekt werden. Dominee Cornelis E. van Koetsveld richtte deze eerste school voor speciaal onderwijs op met steun van de zeer betrokken koningin Sophie. Kinderen die niet mee konden komen in het gewone lager onderwijs werden er onder de noemer ‘idioot’ opgenomen. Idiotisme werd niet langer als ziekte gezien, maar als stagnatie in de kinderlijke ontwikkeling. Prikkeling van de zintuigen moest de innerlijke wereld van het kind doen ontwaken.
Guernica
In ‘Guernica’ laat Rob Hartmans zien hoe dit monumentale schilderij van Pablo Picasso een symbool vormde tegen terreur en een hartstochtelijke verdediging van de vrede. Een jammerklacht tegen terreur, dat is waar het doek Guernica voor staat. Het gigantische werk van Pablo Picasso uit 1937 meet liefst 27 vierkante meter. Rob Hartmans schreef met dit boek de biografie van het schilderij dat naar aanleiding van het bombardement op een Baskisch stadje tijdens de Spaanse Burgeroorlog ontstond en dat schitterde als hoogtepunt van het kubisme in Parijs.
Fragment: Guernica in Amsterdam
Bespreking: Hoe een “akelig” schilderij uitgroeide tot universele aanklacht tegen oorlog
In de schaduw van Schindler
Wie waren de Duitsers die hun Joodse medemensen hielpen, meestal met gevaar voor eigen leven, terwijl de meesten van hun landgenoten de andere kant opkeken of bijdroegen aan de nazimisdaden? Zelfs in de meest duistere tijden zijn er altijd dappere mensen die hun medemenselijkheid laten prevaleren boven eigenbelang en haat. Terwijl de meeste Duitsers zich juist afzijdig hielden of de Jodenvervolging actief of passief ondersteunden, behielden sommigen wel hun menslievendheid.
Interview: Jodenhelpers uit nazi-Duitsland
Bespreking: In de schaduw van Schindler
Indiculus
Voor de vroege middeleeuwer waren de waarneembare en de bovenzinnelijke wereld volledig met elkaar verweven, laat Luit van der Tuuk zien in Indiculus. Iedereen was zich voortdurend bewust van de aanwezigheid van bovennatuurlijke machten die invloed uitoefenden op het aardse bestaan. Van der Tuuk beschrijft in dit boek de spiritualiteit in de vroege middeleeuwen. Als kapstok gebruikt hij de ‘Indiculus superstitionem et paganiarum’, Latijn voor ‘kleine lijst van bijgelovige en heidense gebruiken’.
Fragment: Vrouwen die macht over de maan uitoefenen
Lady Hester Stanhope (1776-1839), koningin van de woestijn
Na enkele teleurstellende relaties slaat Lady Hester Stanhope, behorend tot de hoogste Britse kringen, aan het reizen. Via Turkije komt ze in Egypte, waar ze gekleed in Turkse mannenkleding wordt gefêteerd door de beruchte pasja Mohammed Ali. Ze trekt door woestijnen, bezoekt Palmyra en leidt een expeditie naar Ascalon (Asjkelon). Uiteindelijk vestigt zij zich in een voormalig klooster in Syrië. Daar haalt zij zich de vijandschap van Mohammed Ali op de hals, omdat ze de bevolking beschermt tegen zijn wreedheid en willekeur. De ‘koningin van de woestijn’ en ‘leeuwin van de Levant’ sterft arm en eenzaam in haar gedeeltelijk dichtgemetselde klooster.
Onder Japanse bezetting
Bob Uhlenbeck vanuit Pakan Baroe aan zijn vrouw in kamp Tjideng: Liefste Bini, Ik heb nu de gelegenheid om wat rustiger te schrijven. Eerst maar iets over mijzelf: eind Juli 1944 werd de stadswacht Batavia uit het burgerkamp in Bandoeng waar wij toen een half jaar zaten, gelicht en als krijgsgevangene gebracht naar het 10e Bataljon in Batavia. Na daar zeven weken gezeten te hebben vertrokken wij half september naar Sumatra bestemming Padang. Toen begon het verschrikkelijkste jaar van mijn leven. Ik ben niet in de stemming om je nu al de ellende van de torpedering van het stampvolle schip ± 7000 mensen, en alles wat daarop is gevolgd te vertellen.
Parlement en de velen
In onze representatieve democratie regeren de Velen niet, ze worden geregeerd. Onze politieke vertegenwoordigers zijn de Weinigen die regeren, zoals dat ook in een aristocratie het geval is. Volgens Dieter Lesage moet het Parlement net een Assemblee zijn die de Velen toelaat zichzelf te regeren: ze moeten het parlement democratisch veroveren. Net in deze bijzondere tijden kan een parlement met zijn gekozen vertegenwoordigers de plaats van radicaal en wereldwijd protest zijn. Als parlementen echter de chantage van regeringen blijven accepteren, als radicaliteit en vertegenwoordiging elkaar niet kunnen vinden, dan stevenen ook wij af op een catastrofe: de implosie van het democratische regime.
Adrien De Gerlache – de biografie
Adrien de Gerlache organiseerde en leidde eind negentiende eeuw de eerste Belgische Zuidpoolexpeditie. Later ondernam hij nog verschillende pogingen om Antarctica te bezoeken, maar zonder resultaat. Hij hoopte er het toerisme op te starten, aan walvisvaart te doen en een wetenschappelijke basis te bouwen. Toch was De Gerlache veel meer dan zeeman en poolreiziger. Hij was een promotor van de wetenschappen, een getalenteerd schrijver, commissaris en bestuurder bij verschillende rederijen, diplomaat, politicus, patriot, kunstkenner en organisator van tentoonstellingen.
Bestemming België
Ooit was België een topbestemming. Toeristen stroomden van heinde en verre toe om van een streepje zon aan de Belgische kust te genieten, de ruwe Ardense valleien te ontdekken of door één van onze kunststeden te struinen. Dat bruisende toerisme liet zijn sporen na in het landschap: van de luxueuze villa’s en hotels uit de Belle Époque in Westende tot de verroeste wandelwegwijzers in Wépion. Met dat erfgoed als ankerpunt brengt Bestemming België die turbulente toeristische ontwikkeling in kaart, van het prille begin in Waterloo in 1815 tot het heden.
Branden of Betalen. Kasteel Amerongen en Slot Zuylen in het rampjaar

In de zomer van 1672 is de paniek in Utrecht compleet. Over land wordt de Republiek der Verenigde Nederlanden overspoeld door een gigantische troepenmacht met aan het hoofd de Franse koning Lodewijk XIV. Het jaar ging de boeken is als Rampjaar 1672. Utrecht kon niet worden verdedigd en werd weggegeven. De laatste verdedigingslinie, de oude Hollandse waterlinie, blijkt uiteindelijk nét voldoende. Wie aan rampjaar 1672 denkt, denkt aan de heroïsche verdediging langs deze waterlinie. Toch was een groot deel van de Republiek in handen van de vijand. Aan de westrand van Utrecht voerde het Nederlandse leger een wanhopige overlevingsstrijd, in de rest van het gewest werd door de Fransen gemoord, geplunderd en gebrandschat.