Wekelijks verschijnen er nieuwe geschiedenisboeken. Van lijvige studies tot publieksboeken en van naslagwerken tot historische strips. Op Historiek plaatsen we veel voorpublicaties en we bespreken zoveel mogelijk titels, maar alles bespreken is ondoenlijk. Daarom hebben we de rubriek ‘signalementen’. Hier plaatsen we wekelijks een bericht met daarin recent verschenen en besproken titels.

<<< Signalementen week 35 | Signalementen week 37 >>>

Selectie week 36

Bernhard. Alles was anders
In 1936 werd Bernhard von Lippe-Biesterfeld, de Duitse verloofde van prinses Juliana, binnengehaald als een godenzoon. De mythevorming rond deze ‘bespiegelende, sportieve en in cultuur geïnteresseerde’ prins begon direct. Maar van bespiegelingen hield hij niet, in sport was hij altijd slecht geweest en zijn belangstelling voor cultuur beperkte zich tot feestvieren. De Tweede Wereldoorlog bracht Bernhard nieuwe faam en maakte hem ook onaantastbaar. Na de oorlog, zo is ons altijd voorgehouden, betrad de prins het toneel van de internationale politiek en global business.
Bespreking: Stadhoudersbrief van prins Bernhard blijft onbewezen
Dante

Vanwege de roem die hem al bij leven ten deel viel, weten we over Dante Alighieri meer dan over de meeste van zijn tijdgenoten. We volgen de later wereldberoemde dichter vanaf zijn adolescentie: als de zoon van een woekeraar, die ervan droomt tot de wereld van edelen en schrijvers te behoren. We zien hem in de donkere wandelgangen van de corrupte politiek en tijdens zijn ballingschap, waarin hij de verscheidenheid van veertiende-eeuws Italië ontdekt. Historicus Alessandro Barbero plaatst de schepper van De goddelijke komedie in zijn tijd, cultuur en maatschappelijke context.
Fragment: Dantes geboortedag en naam
De onderwijsfamilie
Toen Jeroen Dijsselbloem in 2008 het parlementair onderzoek naar onderwijsvernieuwingen afrondde, was zijn interesse voor het onderwijs voorgoed gewekt. In zijn achterhoofd zaten steeds zijn opa, ouders en vele ooms en tantes die in het onderwijs werkten. Wat kreeg deze onderwijsfamilie mee van de niet-aflatende stroom veranderingen in het onderwijs? Van de Mammoetwet, de basisschool, de basisvorming, het vmbo, Passend onderwijs, het studiehuis, het ontstaan van de roc’s? Dijsselbloem besloot samen met zijn moeder de vele onderwijzers en leraren in hun familie te bezoeken. Iedereen werkte mee. Het resultaat is De onderwijsfamilie: een prachtig beeld van het Nederlandse onderwijs, van immense veranderingen in een relatief korte periode en van een geweldige maatschappelijke emancipatie.
Een kleine geschiedenis van de wereld aan de hand van schapen

Schapen vallen nauwelijks op, we zien ze staan en rijden eraan voorbij. Maar wist je dat schapen de geschiedenis van de mensheid hebben gevormd zoals die nu is? Van de veroveringen van Dzjengis Khan tot het succes van de Medici-dynastie tijdens de Renaissance: schapen en hun wol hebben invloed gehad op vrijwel elk aspect van onze samenleving en cultuur. Sally Coulthard weeft in Een kleine geschiedenis van de wereld aan de hand van schapen het rijke en fascinerende verhaal van deze dieren tot een levendig en kleurrijk tapijt.
Fragment: Hoe het schaap de hond bij de mens bracht
Kan de overheid crises aan?
De wijze waarop de overheid functioneert, heeft de afgelopen decennia de democratische rechtsorde uitgehold. Dat was de boodschap in Groter denken, kleiner doen van Herman Tjeenk Willink. Het boek werd drie jaar geleden onthaald als een urgente visie op de problemen van de democratische rechtsorde. Het was een oproep om ongemakkelijke feiten onder ogen te zien en positie te kiezen; om het debat aan te gaan en zelf grenzen te trekken. De gevolgen van de coronacrisis maken die oproep nog urgenter. Als door een vergrootglas worden de zwakke plekken in het functioneren van de overheid scherper zichtbaar. Tegelijkertijd moet die overheid aan nieuwe eisen voldoen. Het coronavirus moet worden bestreden. De economie moet overeind worden gehouden. De sociale gevolgen moeten worden opgevangen.
Keerpunt 1971
Op zondag 15 augustus 1971 kondigt president Richard Nixon de belangrijkste economische gebeurtenis aan sinds de uitvinding van het geld, waardoor de economie en onze maatschappij voorgoed veranderen. De komst van de euro en de bitcoin, de negatieve spaarrente, werkende armen, de spanningen met China, de crisis sinds 2007 en nog veel meer, blijken veroorzaakt te zijn in 1971 met de loskoppeling van de goudstandaard; een keerpunt in onze geschiedenis. Op basis van vele gesprekken door de jaren heen met onder andere de geestelijk vader van dat besluit in 1971, Paul Volcker (voormalig Fed-voorzitter en adviseur van president Obama) en lessen uit de historie, beschrijft de auteur de ontwikkelingen en voorspelt hij daarnaast een nieuwe periode van economische bloei.
Mijn leraar vertelde eens…

‘Wat herinnert u zich uit uw schooljaren dat vandaag de dag nog steeds leerzaam of leuk is?’ Jaap Toorenaar vroeg het vele duizenden Nederlanders en maakte een selectie uit de vele inzendingen. Zo ontstond deze kleine geschiedenis van ons onderwijs, verteld door getuigen in en voor de klas. Met onvergetelijke verhalen, die het verdienen bewaard te blijven.
Troost en volharding

Leed en narigheid zijn van alle tijden. En vaak is er maar één ding tegen te doen: je eigen houding veranderen, innerlijk weerbaar worden. Voor Seneca kan dat alleen langs de weg van de rede. In twee puntige essays levert hij rationele argumenten om ellende het hoofd te bieden. Troost schreef Seneca in de jaren dat hij was verbannen naar Corsica (41-49). Hij spreekt zijn moeder Helvia moed in en betoogt tegenover haar dat ballingschap helemaal niet erg is. Een wijs man is overal thuis, is zichzelf altijd genoeg, is sterk en onafhankelijk.
Volk en elite

Klopt het dat het basale vertrouwen tussen volk en elite is verdwenen? Dit essay peilt de actuele afgrenzingen tussen volk en elite, die gemakkelijk tot polarisatie kunnen leiden. Het biedt een theologische tegenstem aan populisten die de kloof tussen volk en elite verdiepen en de woede voeden. Het wil recht doen aan het diepere verlangen van volk en elite naar een vorm van samen leven waarin ‘thuis’-zijn onverdacht is en niemand buitensluit. Dit vergt het doorbreken van het wederzijds wantrouwen waarbij het volk zich geminacht voelt en de elite als snobistisch wordt afgeschreven.
Willem die Madoc maakte

Na een storm in het jaar 1196 halen kustvissers een kleuter uit de branding. Die blijkt de enige overlevende van een schipbreuk te zijn. De jongen, vermoedelijk een koningskind, brengt zijn jeugdjaren door in een klooster nabij Brugge. Dat ontvlucht hij om zijn familie terug te vinden. Onder de naam Madoc leidt hij een leven als ridder en vecht duels op leven en dood uit, een leven waarin liefde evengoed een hoofdrol speelt. Jarenlang is hij de rechterhand van de legendarische graaf Hincmar. In Parijs ontpopt hij zich tot agnost, vrijdenker en schrijver. Maar als de Inquisitie actief wordt krijgen de ketterjagers ook Madoc in het vizier.