Arabiste en historica Maaike van Berkel is met ingang van 1 september benoemd tot hoogleraar Middeleeuwse geschiedenis aan de Radboud Universiteit. Ze doet onderzoek naar het vroege kalifaat in het Midden-Oosten (8e-10e eeuw). Van Berkel is volgens de universiteit de eerste en enige hoogleraar Middeleeuwse geschiedenis in Nederland met als specialisatie Arabische geschiedenis.
Volgens Maaike van Berkel is het tijd dat de geschiedenis van andere delen van de wereld meer geïntegreerd wordt in de opleiding geschiedenis.
‘Studenten zullen hierdoor de wereld vanuit een minder eurocentrisch perspectief leren zien. Maar het is ook van belang voor het wetenschappelijk onderzoek. Het dwingt ons om onze modellen en concepten kritisch tegen het licht te houden.’
Op het moment schrijft Van Berkel samen met collega’s uit Leiden en Nijmegen een boek waarin ze rijken uit Europa en Azië vergelijkt. Dit boek is het eindresultaat van een omvangrijk NWO project waarin juist de integratie van de geschiedenissen van Europa en Azië centraal staat.
Abbasidisch kalifaat
Van Berkel is momenteel nog verbonden aan de Universiteit van Amsterdam. Ze doet onderzoek naar de sociale en culturele geschiedenis van het Midden-Oosten ten tijde van het zogenaamde Abbasidische kalifaat. De Abbasieden kwamen in 750 aan de macht, ruim een eeuw na de dood van Mohammed. In hun hoogtijdagen heersten zij over een rijk dat zich uitstrekte van het huidige Algerije tot het huidige Pakistan.
Het Midden-Oosten maakte in die periode een grote culturele en economisch bloei door. Van Berkel:
‘De Abbasieden regeerden vanuit Bagdad, dat in die tijd vermoedelijk zo’n vijfhonderdduizend inwoners had, een omvang die onvergelijkbaar is met welke Europese stad dan ook in die periode. Bagdad was een magneet voor handelaren, geleerden en andere gelukzoekers. Joden, moslims en christenen leefden er samen. Klassieke Griekse en Perzische werken werden er vertaald naar het Arabisch en dienden als basis voor de ontwikkeling van de wetenschappen in de daaropvolgende eeuwen in het Midden-Oosten. De Abbasidische kaliefen waren de belangrijkste mecenassen van deze vertaalbeweging.’
Islamitische Staat
Het kosmopolitische en cultuurminnende karakter van het Abbasidische kalifaat doet dan ook in weinig denken aan het hedendaagse kalifaat dat Islamitische Staat heeft gesticht.
‘Voor veel moslims heeft het concept van het kalifaat als ideaal van eenheid en rechtvaardig bestuur nog steeds veel positieve associaties. IS appelleert aan dit gevoel en verwijst ook regelmatig naar de continuïteit met een eervol en machtig verleden. Dit verleden heeft echter weinig overeenkomsten met de manier waarop IS opereert.’
Watervoorziening
Van Berkels interesses liggen bij hof- en heersersculturen, de stad en stedelijke samenlevingen, ambtelijke cultuur en gebruik van schrift. Momenteel bereidt zij een onderzoek voor over de organisatie van stedelijke diensten, zoals watervoorziening, in het oostelijk mediterrane gebied.
Ze ziet er naar uit om in Nijmegen te werken.
‘Mijn onderzoek heeft sterke raakvlakken met de interesses van de huidige Nijmeegse onderzoekers binnen de afdeling geschiedenis. Ik hoop door mijn expertise in de geschiedenis van het Midden-Oosten originele lijnen te kunnen uitzetten om de overgangsperiode van oudheid naar de middeleeuwen een nog breder profiel te geven.’
