De NS gaat individuele schadevergoedingen betalen aan slachtoffers van de Holocaust die op bevel van de Duitse bezetter door NS per spoor naar Westerbork, Vught, Amersfoort of andere locaties in Nederland zijn vervoerd, met het oogmerk om naar concentratie- of vernietigingskampen te worden vervoerd. De NS trekt voor de vergoedingen tientallen miljoenen euro’s uit.
Eind vorig jaar maakte de NS al bekend schadevergoeding te willen betalen aan slachtoffers en nabestaanden van de Holocaust. Dit onder meer na aandringen van Salo Muller, een overlevende van de Holocaust. Het spoorbedrijf stelde hierna een commissie in die ging uitzoeken welke mensen een vergoeding moesten krijgen. Deze Commissie Individuele Tegemoetkoming Slachtoffers WO II Transporten NS, onder leiding van Job Cohen, over de schadevergoeding:
“Een redelijk of passend geldbedrag dat ook maar iets kan compenseren van het leed dat betrokkenen is aangedaan, valt niet te noemen. Er kan dan ook geen sprake zijn van ‘compensatie’. Het gaat om een tegemoetkoming die moet worden gezien als een moreel gebaar.”
De ongeveer vijfhonderd nog levende Joden, Roma en Sinti die door de NS zijn getransporteerd naar doorgangskamp Westerbork komen dankzij het overgenomen advies van de commissie allemaal in aanmerking voor 15.000 euro. Weduwen en weduwnaars krijgen 7500 euro. Kinderen krijgen 5000 of 7500 euro. Het is de bedoeling dat de regeling op 1 augustus 2019 in werking treedt. De NS is in gesprek met de Belastingdienst om de tegemoetkomingen niet fiscaal te belasten.
Onderzoek
De commissie adviseert de NS verder om “diepgaand historisch onderzoek” te laten doen naar de rol van NS tijdens de Tweede Wereldoorlog.
“Dit met het oog op het verdiepen van het historisch inzicht en de reflectie op eigen handelen in de oorlogsjaren, om daarmee ook recht te doen aan de gevoelens van andere slachtoffers van transporten in opdracht van de bezetter, die niet voor de individuele tegemoetkoming waarover dit advies is uitgebracht, in aanmerking komen.”
Transporten
De NS voerde tijdens de oorlog een groot aantal transporten van Joden, Nederlandse krijgsgevangenen en arbeiders voor de Arbeitseinsatz uit. Alleen al in 1942 reden er 148 treinen met Joden naar doorgangskamp Westerbork en 632 treinen met gedwongen tewerkgestelden naar Duitsland. Het bedrijf zou omgerekend enkele miljoenen euro’s aan de transporten hebben verdiend. In september 2005 heeft NS verontschuldigingen aangeboden voor haar rol tijdens de bezetting. Ook steunt het bedrijf verschillende projecten voor het herdenken van slachtoffers.
