Pogrom – Drijfjacht tegen een bepaalde bevolkingsgroep

Het begrip pogrom is algemeen bekend. Een pogrom is een uitbarsting van geweld en buitensporigheden, gericht tegen een deel van de bevolking. Vaak gaat het om een minderheidsgroepering, met name de Joden. Een pogrom wordt daarom ook wel aangeduid als een ‘razzia tegen de Joden’.

Pogrom – herkomst van de term

De betekenis van pogrom, een woord uit het Russisch (погром), is letterlijk ‘relletje’, ‘vernietiging’ of ‘verwoesting’. De term werd in Rusland voor het eerst gebruikt als benaming voor de vervolgingen door de Russische staat in de Oekraïne, in 1648. Pogrom is een breder verschijnsel dan alleen een drijfjacht op de Joden. Maar de Joden zijn als minderheidsgroepering wel het meest bekend als slachtoffer van pogroms. Met name in de Middeleeuwen – gedurende perioden waarin er sprake was van crisis (zoals de Zwarte Dood, midden veertiende eeuw) en tijdens Kruistochten -, in het Russische tsarenrijk en tijdens de Tweede Wereldoorlog waren Joden het slachtoffer van pogroms.

Enkele beruchte pogroms uit de geschiedenis

Pogroms vonden al plaats tijdens de Oudheid. Een van de oudst bekende pogroms wordt in de Bijbel genoemd, in het boek Ester, toen het volk Israël in Babylonische ballingschap (587-538 v.Chr.) was. In de Marokkaanse stad Fez vonden in 1033 en 1275 twee grote pogroms plaats tegen Joden. Er vielen duizenden dodelijke slachtoffers.

Een van de vroegste pogroms in Europa, vermoedelijk de eerste, had plaats in 1066 in Granada, Andalusië, in het huidige Spanje. Zeer bekend zijn pogroms die tijdens de Kruistochten, onder meer de Eerste Kruistocht en Derde Kruistocht, plaatsvonden. In 1096 vermoordden de kruisvaarders joodse gemeenschappen in onder meer Mainz en Worms. Tijdens de prelude van de Derde Kruistocht vonden in Engeland massale moordpartijen plaats op Joden.

Als een van de gruwelijkste pogroms ooit staat de Straatsburgse pogrom van 1348 bekend, in de tijd dat de Grote Pest door Europa waarde. Na onvrede binnen de gildes van Straatsburg na de verbanning van een gildemeester en een machtsstrijd, brak deze pogrom uit.

In de Limburgse plaats Born vonden in 1309 circa 110 Joodse vluchtelingen uit Sittard en Susteren op een gruwelijke manier de dood. Terwijl ze een heenkomen zochten in een kasteel werden ze levend verbrand.

En zo kunnen we nog wel even doorgaan. Denk aan de negentiende-eeuwse pogroms in Rusland in onder meer de stad Odessa, maar ook aan de Kristallnacht in Duitsland in 1938. De laatste geregistreerde pogrom in Europa – tegen groepen Joden althans – was in juli 1946 in Kielce in Polen. Bij deze klopjacht op Joden stierven 41 personen.

Een massale Turkse aanval op Grieken in Istanbul, in 1955, wordt ook wel aangeduid als een pogrom, evenals de vervolging van Armeniërs in het Ottomaanse Rijk onder sultan Abdulhamit II (1894-1896) of de klopjacht op Chinezen in Indonesië onder Soekarno.

Ten slotte: een pogrom is geen synoniem van een genocide. Bij een genocide is er sprake van een echt planmatige massamoord op grote groepen minderheden.

Bronnen ▼