Scheepsblokkade Amsterdam door Watergeuzen in 1572 met nieuwste technieken onderzocht

In het IJ bij Amsterdam wordt binnenkort bijzonder historisch onderzoek verricht. Archeologen hopen er sporen te vinden van de scheepsblokkade die geuzen hier in 1572 opwierpen, in een poging de vijandige Hollandse stad af te snijden van een van haar belangrijkste levensaders.

Aan het begin van de Tachtigjarige Oorlog (1568-1648) was Amsterdam nog Spaansgezind. De geuzen probeerden de stedelingen daarom zoveel mogelijk dwars te zitten. Een blokkade opwerpen op het smalste deel van het IJ, tussen Schellingwoude en de Diemerdijk, leek dan ook een goed idee. Hiermee zou het voor graanschepen namelijk veel lastiger worden om Amsterdam te bereiken.

Uit kronieken blijkt dat de geuzen in 1572 inderdaad verschillende scheepswrakken en andere obstakels lieten afzinken. Deze eerste blokkade was echter geen succes. Een aantal schepen kwam weer omhoog en dreef op, waardoor de graanschepen de blokkade alsnog konden passeren. In april 1573 werden er volgens de bronnen daarom opnieuw wrakken afgezonken. Voor deze blokkade werden ook brokstukken van de kerk van Schellingwoude en grafzerken gebruikt. Uiteindelijk slaagde de Spaanse Admiraal Bossu er echter in om in september datzelfde jaar door de blokkade heen te varen, met het vlaggenschip de Inquisitie en een vloot van ongeveer dertig schepen. Dit was de voorbode van de Slag op de Zuiderzee in oktober van hetzelfde jaar. Bij deze slag werd het schip van Bossu door de geuzen veroverd en de admiraal werd gevangen genomen.

De Rijksdienst voor het Cultureel erfgoed (RCE) laat de komende tijd onderzoek verrichten naar mogelijke restanten van de scheepsblokkade in het IJ van 450 jaar geleden.

Volgens de rijksdienst waren de effecten van de afsluiting van de Zuiderzee groot voor Amsterdam dat volledig maritiem georiënteerd was. De RCE spreekt van een iconisch moment uit de Tachtigjarige Oorlog:

De economie stagneerde. Om deze reden is de Slag op de Zuiderzee van groter belang geweest dan over het algemeen wordt aangenomen. In 1578 greep de Opstand de macht in de stad: de zogenaamde Alteratie van Amsterdam. Naderhand zijn volgens schriftelijke bronnen in hetzelfde jaar vele wrakken in het IJ geborgen.

Aan de hand van historische kaarten en bronnen kan de locatie van de scheepsblokkade vrij nauwkeurig bepaald kan worden. Uit onderzoek van recente bodemscans blijkt dat een belangrijk deel van de locatie ongeschonden is: er zijn geen eilanden aangelegd en er is geen vaargeul uitgebaggerd. De onderzoekers verwachten niet dat alle wrakken destijds zijn geruimd. Men neemt daarom aan dat een aantal exemplaren van de blokkade nog verborgen ligt onder het slib van het IJ.