Rudi Schrever
Seán Lemass ging niet alleen de geschiedenis in als één van de vrijheidsstrijders die aan de wieg stonden van het onafhankelijk Ierland, maar ook als politicus die mede vorm gaf aan de jonge natie. Het verhaal:
Jeugd en vroege jaren
Seán Francis Lemass zoals hij eigenlijk voluit heette, werd op 15 juli 1899 geboren in Ballybrack, een buitenwijk van Dublin. Hij was de tweede van in totaal negen kinderen. Over zijn jeugdjaren is weinig bekend, behalve dat Lemass op school een grote belangstelling had voor geschiedenis. Ook zeker is dat hij net zoals vele anderen van zijn leeftijd het niet zo begrepen had op de reeds jarenlange Britse overheersing van zijn land en zijn sympathie voor de vele nationalistische partijen die naar autonomie voor Ierland streefden niet onder stoelen of banken stak.
Het pad naar zelfbeschikking
Terwijl intussen op het Europese vasteland de Eerste Wereldoorlog in alle hevigheid woedde, nam het nationalistisch gevoel onder de Ieren steeds meer toe. Een revolte kon moeilijk uitblijven en op Paasmaandag 1916 riepen enkele radicale Ierse nationalisten in Dublin de onafhankelijkheid uit van de Ierse Republiek. Algauw ontketende zich een heuse opstand die de geschiedenis inging als de Paasopstand en het begin betekende van een decennialange bloedige strijd tussen Ieren en Britten.
Hoewel er geen harde bewijzen van zijn, wordt algemeen aangenomen dat Lemass als lid van het IRB, de “Irish Republican Brotherhood”, een groepering die de onafhankelijkheid van Ierland nastreefde, nauw betrokken was bij de opstand.
Veel uitzicht op een geweldloze oplossing voor het conflict was er niet, temeer daar de strijd door allerlei incidenten voortdurend werd aangewakkerd. Zo ook toen op 21 november 1920 Britse militairen in Dublin als represaille voor een eerder door Ieren gepleegde aanslag het vuur openden op een onschuldige menigte die naar een sportwedstrijd aan het kijken was. Het trieste incident kostte aan meer dan dertig mensen het leven en wordt in Ierland nog steeds herinnerd als de “Bloody Sunday”.1
De dolle schietpartij had wel tot gevolg dat beide partijen besprekingen begonnen te voeren over een staakt-het-vuren dat op 6 december 1921 uitmondde in een Brits-Iers verdrag dat een einde moest maken aan het conflict. Daarin werd onder meer bepaald dat na een overgangsperiode van tien maanden het Verenigd Koninkrijk zich zou terugtrekken uit Ierland waarna het land volledig zelfbeschikkingsrecht zou verwerven, op een deel in het noorden van het land na waar het overgrote protestantse deel van de bevolking verkoos om deel te blijven uitmaken van Groot-Brittannië. Lemass en vele anderen vonden de in het verdrag vooropgestelde splitsing van het land maar niets, maar moesten er uiteindelijk bij gebrek aan beter vrede mee nemen.
Lemass’ politieke weg naar de top
Gedurende zijn lange politieke carrière zou Lemass zich blijven inzetten voor Ierland en hoewel hij de tweesplitsing van het land nog steeds verwierp, zocht hij naarmate hij ouder werd toch toenadering tot Noord-Ierland. Het leverde beide partijen een periode op van economische welvaart en relatieve vrede. Eind 1965 hield Lemass het echter voor bekeken en besloot zich terug te trekken uit het politieke leven.
Het verdere verhaal
Seán Lemass, die samen met de Valera als één van de grondleggers van een onafhankelijk Ierland wordt beschouwd, overleed op 11 mei 1971 op 71-jarige leeftijd te Phibsborough, een residentiële woonwijk in de Ierse hoofdstad.
Bronnen ▼
2 – Iers-Gaelisch, hetgeen vrij vertaald in het Nederlands zoveel betekent als “Strijders of soldaten van het lot”.
