Dankzij speurwerk door een conservator van het RKD heeft Stichting Behoud Cultureel Erfgoed Rhenen op een Utrechtse veiling een tot nu onbekend schilderij van de Nijmeegse kunstenaar Johannes Franciscus Christ (1790-1845) weten aan te kopen. Het betreft een gezicht op de Rijnpoort te Rhenen, geschilderd rond 1838. Stadsmuseum Rhenen krijgt het werk in permanente bruikleen.
Op de Utrechtse veiling werd het schilderij gepresenteerd als een negentiende-eeuws gezicht op een poortgebouw bij een stad door een onbekende meester uit de Hollandse School. Het ging hier om een zogenoemde sleeper: een kunstwerk waarbij (in dit geval) zowel het onderwerp als de kunstenaar niet waren geïdentificeerd. Laurens Schoemaker, conservator topografie bij het RKD – Nederlands Instituut voor Kunstgeschiedenis, herkende de stadspoort en wist na onderzoek de gegevens over de kunstenaar en de herkomst te achterhalen. Aan de hand van de resten van de signatuur in de rechteronderhoek van het paneel kon de toeschrijving aan Christ worden bevestigd.
Het schilderij wordt in verschillende kunsthistorische handboeken als een van de belangrijkste werken van de kunstenaar genoemd. Schoemaker tipte de stichting, die daarop snel in actie kwam. De ontmaskerde sleeper wordt na meer dan 140 jaar in de luwte weer museumstuk.
Herkomst
Nader onderzoek bij het RKD bracht de geschiedenis van het schilderij aan het licht. In 1838 stuurde Johannes Franciscus Christ zijn werk in op de Tentoonstelling van Levende Meesters te Amsterdam en Den Haag. Kennelijk werd het toen niet verkocht, want in 1839 kon het publiek het paneel nogmaals bewonderen op de Tentoonstelling van Levende Meesters te Den Haag. De titel luidde ‘Gezigt aan de Rijnpoort te Rheenen’. In datzelfde jaar werd het aangekocht door de staat. Nadat het bijna veertig jaar in Paviljoen Welgelegen te Haarlem had gehangen, besloot de staat het Rhenense stadsgezicht af te stoten. Het schilderij kwam in 1878 op een openbare veiling in herberg De Brakke Grond te Amsterdam onder de hamer, waarbij het voor 29 gulden werd afgeslagen aan een onbekende koper. Vervolgens ging er meer dan 140 jaar voorbij tot het in juni 2020 op de veiling in Utrecht boven water kwam. Waar het schilderij al die tijd is gebleven, is vooralsnog een raadsel.
Rhenense stadspoort
Schilderijen van de (verdwenen) stadspoorten van Rhenen zijn zeer zeldzaam. Volgens Kees Waiboer (Stichting Behoud Cultureel Erfgoed Rhenen) en Maike Woldring (directeur Stadsmuseum Rhenen) betreft het een belangrijke aanwinst voor Rhenen. Het werk wordt de komende tijd schoongemaakt door een restaurator. Van september tot december 2020 toont Stadsmuseum Rhenen de aanwinst in een presentatie over de Rijnpoort.
