Een teenprothese uit het Oude Egypte (die prima werkte)

In het jaar 2000 werd in de necropolis Thebe de mummie van Tabaketenmut gevonden. Deze dochter van een hogepriester leefde tussen 950 en 710 voor Christus en verloor bij leven haar rechter grote teen, mogelijk doordat ze aan diabetes leed. Precies op de plek van de missende teen, trof men een houten prothese aan. Het gaat om de oudst bekende lichaamsprothese die ooit is gevonden.

Het object valt op door het verfijnde houtsnijwerk en oogt levensecht. De prothese wordt bijeengehouden door een stuk leer. Aanvankelijk wist men niet zeker of Tabaketenmut de prothese bij leven ook had gebruikt. Het kon namelijk ook zijn dat men het kunstige object enkel als grafgift aan de overledene meegaf.

In 2011 deed Jacqueline Finch van de universiteit van Manchester hier uitgebreid onderzoek naar. Ze liet replica’s van de kunstteen maken en riep mensen die ook een grote teen misten op zich te melden. Vervolgens liet ze deze vrijwilligers replica’s van oude Egyptische sandalen aantrekken én de kunstteen uitproberen. De vrijwilligers moesten een vast parcours lopen en werden onderwijl vanuit verschillende hoeken gefilmd.

Alle vrijwilligers vonden de prothese uiterst nuttig en ook uit de videobeelden bleek dat de kunstteen wel degelijk veel ondersteuning bood. Een grote prestatie als je bedenkt dat de grote teen tijdens het lopen zo’n 40 procent van het lichaamsgewicht draagt en van groot belang is. Finch achtte het al met al zeer waarschijnlijk dat de kunstteen duizenden jaren geleden ook als prothese is gebruikt. Hoe de oude Egyptenaren erin slaagden zo’n goede prothese te maken is onduidelijk. Mogelijk bezat men al over voldoende anatomische kennis om een dergelijk hulpmiddel te vervaardigen, maar het kan ook zijn dat men ‘gewoon’ een prothese maakte en er op basis van de ervaringen van de gebruiker steeds beter versies werden ontwikkeld.

Been van Capua

Er zijn meer protheses uit de oudheid bekend. Een beroemd ander voorbeeld is een kunstbeen van hout en brons uit Capua. Dit object dateert uit circa 300 voor Christus. Het origineel was lang te bewonderen in Londen, maar ging in de Tweede Wereldoorlog verloren tijdens een bombardement. In het Science Museum in dezelfde stad is vandaag de dag nog wel een replica te vinden.

De Romeinse generaal Marcus Sergius Silus vocht in de eerste eeuw volgens Plinius verder enige tijd met een ijzeren handprothese. Handig, aangezien de strijdlustige generaal zijn echte hand in de strijd verloren had.

Bronnen ▼