In het Noord-Hollands Archief in Haarlem zijn 34 geheel onbekende tekeningen ontdekt van Frans Post (1612-1680). Deze zeventiende-eeuwse kunstenaar uit Haarlem, die tussen 1637-1644 in Nederlands-Brazilië werkte in het gevolg van gouverneur Johan Maurits van Nassau, werd beroemd met zijn schilderijen van Braziliaanse landschappen.
Alexander de Bruin, conservator beeldcollecties van het Noord-Hollands Archief in Haarlem, trof de voorstudies van onder meer een witlippekari, grijpstaartstekelvarken, negenbandgordeldier, capibara, jaguar, witooropossum en blauwlipmeerkat bij toeval aan tijdens digitaliseringswerkzaamheden. Het verhaal van de ontdekking wordt gepubliceerd in het september-nummer van het internationale tijdschrift Master Drawings.
De 34 dierentekeningen waren onderdeel van een groter portfolio met 160 tekeningen van vogels door de kunstenaars Pieter Holsteijn de Oudere en de Jongere. Het portfolio werd in 1888 geschonken aan het Noord-Hollands Archief, maar de tekeningen van Frans Post moeten waarschijnlijk al veel eerder in de map terecht zijn gekomen. Ze werden echter tot 2010 nooit opgemerkt.
Deze bijzondere vondst werd grondig onderzocht om vast te stellen dat de tekeningen ook echt door Post zijn gemaakt. Na vergelijking van de dieren op de tekeningen met die op de schilderijen kwam onomstotelijk vast te staan dat het daadwerkelijk om werk van Post gaat. Zo vormen een schets in grafiet en een uitgewerkte tekening in gouache en aquarel van een capibara de voorstudies voor hetzelfde dier op een schilderij in het Louvre. Dit is het enige in Brazilië gemaakte werk waarop een inheems dier prominent is afgebeeld.
Alexander de Bruin, conservator beeldcollecties van het Noord-Hollands Archief, over zijn ontdekking:
“De tekeningen met hun bijschriften hebben een frisheid, die je het gevoel geven dat je echt over de schouder van Frans Post mee kijkt, terwijl hij de fascinerende fauna van de Nieuwe Wereld vastlegt. De dierstudies vormen de missing link tussen Posts zevenjarige Braziliaanse avontuur en de artistieke verwerking daarvan in zijn Haarlemse oeuvre.”
‘Seer wreedt’
Jane Turner, hoofd Prentenkabinet Rijksmuseum en eindredacteur van Master Drawings:
“Dit is een fantastisch voorbeeld van samenwerking op een internationaal en nationaal niveau, tussen het meest toonaangevende tijdschrift op het gebied van tekeningen en drie zeer bijzondere instituten in Nederland. In dit project wordt wetenschap pur sang gecombineerd met een zeer aantrekkelijke tentoonstelling voor families en kinderen, en ik ben trots op het feit dat ik de ‘vroedvrouw’ van het project mocht zijn!”
Kolonie
Kort na de oprichting van de WestIndische Compagnie (1621) probeerde Nederland delen van Brazilië te veroveren op de Portugezen. Brazilië was het grootste suiker producerende land ter wereld. Op honderden suikerplantages werkten tot slaaf gemaakten uit Angola. Uiteindelijk versloegen de Nederlanders de Portugezen in 1630 en stichtten een kolonie. De komst van gouverneur Johan Maurits in 1637 moest zorgen voor stabiliteit en uitbreiding van het bezit.
Johan Maurits dacht groot. ‘Zo wijd de wereld strekt’ was zijn motto en dat blijkt uit de projecten die tijdens zijn zevenjarig verblijf tot stand kwamen. Er werden forten, bruggen, huizen en paleizen gebouwd. Mauritsstad werd de nieuwe hoofdstad. De aanvoer van Afrikaanse slaven werd in eigen hand genomen. De natuurlijke rijkdom van de nieuwe kolonie werd door wetenschappers en kunstenaars zoals Post vastgelegd. Zij documenteerden in korte tijd flora, fauna en de bewoners van het land. Indirect was hun kunstproductie een eerbetoon aan Johan Maurits.
De tekeningen zijn van 7 oktober 2016 tot en met 8 januari 2017 te zien in het Rijksmuseum in Amsterdam, samen met zes schilderijen van Post, een wandkaart én opgezette dieren uit Naturalis Biodiversity Center in Leiden, in de tentoonstelling Frans Post. Dieren in Brazilië.
Lees ook: Nederlands-Brazilië (en het begin van de Nederlandse slavenhandel)
Boek: Het Braziliaanse Handboek van Johannes de Laet, 1637
