Tekst op amulet werpt nieuw licht op verspreiding christendom Noord-Europa

Wetenschappers hebben met succes de tekst ontcijferd van een zilveren amulet uit de derde eeuw die al in 2018 werd ontdekt in de Frankfurtse wijk Praunheim, waar vroeger de Romeinse stad Nida lag. Het ontcijferen van de inscriptie, een ingewikkeld proces dat maanden in beslag nam, heeft belangrijke nieuwe inzichten opgeleverd over het vroege christendom in Noord-Europa.

Archeologen vonden de amulet jaren geleden in het graf van een man die ongeveer vijfendertig tot vijfenveertig jaar oud was toen hij tussen 230 en 270 na Christus overleed. Dat nu duidelijk is wat er op de inscriptie in de kleine amulet staat, komt vanwege de kwetsbaarheid van het object. De 3,5 centimeter grote amulet bevat een flinterdunne zilveren folie met daarop een inscriptie. Dit folie simpelweg uitrollen was geen optie. Daarvoor was het veel te broos. Bij uitrollen was de kans levensgroot dat het geheel uit elkaar zou vallen. 

Het amulet werd daarom onderzocht met behulp van een geavanceerde CT-scanner van het Leibniz Centrum voor Archeologie in Mainz. Hierdoor kon de fragiele zilveren folie uiteindelijk virtueel worden “uitgerold” en slaagde men erin de inscriptie te reconstrueren. De ontcijfering van de achttien regels telende tekst, die maanden van puzzelen vergde, is uitgevoerd door experts van de Goethe-Universiteit in Frankfurt.

Verspreiding christendom

De inscriptie begint met een verwijzing naar de heilige Titus, een leerling van de apostel Paulus, en bevat formuleringen die pas geruime tijd later in de christelijke liturgie bekend werden. Volgens de universiteit benadrukt dit het belang van de vondst voor zowel de archeologie als theologie. Ook bevat de inscriptie de aanroeping “Heilig, heilig, heilig!”, die pas in de vierder eeuw na Christus op grote schaal bekend werd in de christelijke liturgie. Aan het einde van de tekst is verder een bijna letterlijk citaat te vinden uit Paulus’ zogenaamde Christushymne uit zijn brief aan de Filippenzen (2:5-11).

Historisch gezien is de ontcijferde tekst volgens de onderzoekers met name interessant omdat deze zou aantonen dat de drager een overtuigd christen was. Het object wordt daarmee beschouwd als het oudste bewijs van christelijk leven ten noorden van de Alpen en werpt daarmee nieuw licht op de verspreiding van het christendom in dit gebied tijdens de late Romeinse overheersing.

Eerdere aanwijzingen van christendom in Gallië en Opper-Germanië zijn er wel degelijk, maar concrete bewijzen zijn pas vanaf de vierde eeuw bekend. De inscriptie op het amulet is volledig in het Latijn, wat volgens de onderzoekers ongebruikelijk is voor deze periode. Normaal gesproken bevatten amuletten uit deze tijd elementen van meerdere religies, zoals het jodendom of heidense tradities.

De vindplaats, het voormalige Nida, was destijds een administratief en religieus centrum binnen het Romeinse rijk. In de grafkuil werden ook een wierookbeker en een aardewerken kruik aangetroffen. Deze vondsten hielpen de archeologen bij het dateren van het graf.

Video over de ontcijfering van de inscriptie (Duits)

Bronnen ▼