Tentoonstelling: Van Goghs mooiste brieven

Vincent van Gogh is niet alleen bekend om zijn kunstwerken, maar ook om zijn brieven, die een intieme blik geven in zijn gedachtewereld en gevoelens. Het Van Gogh Museum toont de komende maanden een veertigtal brieven van Vincent van Gogh, in combinatie met beroemde werken als De aardappeleters (1885), De slaapkamer (1888) en De zaaier (1888).

Het Van Gogh Museum beheert het leeuwendeel van de 820 brieven die Vincent van Gogh (1853-1890) schreef, voornamelijk aan zijn broer Theo. De brieven zijn een belangrijke bron om Van Gogh als mens beter te begrijpen. In een persoonlijke en meeslepende stijl vertelt hij niet alleen over zijn schilderijen – en die van anderen – en over zijn ambities als kunstenaar, maar ook over zijn visie op leven en dood, zijn eenzaamheid en zijn behoefte aan liefde en vriendschap.

Vanwege hun kwetsbaarheid en lichtgevoeligheid worden de brieven slechts zelden getoond. In de tentoonstelling ‘Je liefhebbende Vincent’. Van Goghs mooiste brieven is een ruime selectie brieven te zien, in combinatie met schilderijen en tekeningen van de kunstenaar. In zijn brieven maakte Van Gogh vaak schetsen van werken waar hij mee bezig was of die hij net voltooid had. Deze briefschetsen worden in de tentoonstelling samen met de uiteindelijke werken getoond, waardoor de bezoeker als het ware meekijkt over de schouder van de kunstenaar.

Bruiklenen

In de tentoonstelling zijn circa veertig brieven te zien, alle uit de collectie van het Van Gogh Museum. Daarnaast zijn er eenentwintig schilderijen en tekeningen uit de collectie van het Van Gogh Museum te bewonderen, en twee schilderijen in bruikleen uit particuliere collecties: Landschap met overhangende bomen (1883) en Veld met een ploeger (1889). Beide schilderijen worden voor het eerst getoond naast de brief met de bijbehorende schets.

Voor het eerst te zien in het Van Gogh Museum is de brief die de Vincent van Gogh Stichting afgelopen juni aankocht voor het museum. De brief is in 1888 geschreven door Van Gogh én Paul Gauguin. Beurtelings doen zij verslag aan hun kunstenaarsvriend Emile Bernard over hun gezamenlijke verblijf in het Gele Huis in Arles, waar ze samen schilderden en discussieerden over hun visie op de moderne kunst en de rol daarvan in de toekomst. Het is voor zover bekend de enige brief die Van Gogh ooit samen met een andere kunstenaar schreef.

De tentoonstelling vertelt aan de hand van Van Goghs brieven het verhaal van zijn kunstenaarschap en van de hechte band met zijn broer Theo, van de allereerste tot de laatste brief. Ze getuigen van Van Goghs artistieke zoektocht, zijn voorkeur voor kunst die de ruwe kant van het leven laat zien, zijn grote dromen en de worsteling met zijn ziekte. Een aantal van de brieven is ook te beluisteren in de tentoonstelling, zoals de brief die Van Gogh schreef vlak voordat hij voor het kunstenaarschap koos, en waarin hij zich wanhopig afvraagt waar het heen moet met zijn leven:

‘Ik ben een man van hartstochten, in staat en geneigd om min of meer onzinnige dingen te doen waarvan ik soms wel min of meer spijt heb.’

Ook is er een brief waarin Van Gogh schrijft over het samenleven met Sien, een voormalige prostituee, en haar twee kinderen.

Schetsen

Van de geselecteerde brieven zijn er vele waarop schetsen te zien zijn. Bijzonder is het vorig jaar verworven schilderij Onkruid verbrandende boer (1883), gezamenlijk gekocht met het Drents Museum, dat nu te zien is naast de brief waarin Van Gogh het werk schetst en uitdrukt waar hij naar zoekt:

‘…zóó dat het meer de grootheid der vlakte en het vallen van den avond geeft en ’t vuurtje ’t eenige lichtstipje is met ietwat rook.’

Topstukken uit de museumcollectie, zoals De aardappeleters, de schilderijen van bloeiende boomgaarden en De slaapkamer, worden getoond samen met de schetsen die Van Gogh ervan maakte in zijn brieven:

‘…ik had een nieuw idee in mijn hoofd en zie hier de krabbel. […] Deze keer is het gewoon mijn slaapkamer.’

Via de brieven die hij schreef vanuit de inrichting worden de bezoekers deelgenoot van zijn verdriet en grote onzekerheid in deze moeilijke periode:

‘Daarom ben ik nog niet zo ver dat ik hier spoedig weg moet, ik zou weer melancholiek worden over alles. En het is zelfs pas iets van de allerlaatste dagen dat de afkeer van het leven vrij radicaal is omgeslagen. Van hier naar willen en doen is nog een lange weg.’

Ook Vincents laatste brief aan Theo wordt getoond; ‘Ik voor mij wijd me met al mijn aandacht aan mijn doeken’, schrijft hij daarin. Ook de eerdere, onvoltooide versie van deze brief, die Van Gogh bij zich droeg toen hij zichzelf op 27 juli 1890 in de borst schoot, is in de tentoonstelling te zien.

Boek

Naar aanleiding van de tentoonstelling is een nieuwe bloemlezing met “de mooiste 76 brieven van Vincent van Gogh” verschenen: Troost voor bedroefde harten. De brieven van Vincent van Gogh. Deze nieuwe selectie, rijk geïllustreerd met vele schetsen en schilderijen, biedt inzicht in Van Goghs gedachten en gevoelens, zijn hechte band met zijn broer Theo en zijn soms moeizame relaties met familieleden, vrienden en andere kunstenaars.

Lees ook: Vincent van Gogh (1853-1890) – Zijn leven en werk
Boek: De brieven van Vincent van Gogh