Urbanus II (ca.1035-1099)

Van 1088 tot 1099 was Urbanus II (ca.1035-1099) paus van de Rooms-Katholieke Kerk. Deze paus staat vooral bekend als degene die opriep tot de Eerste Kruistocht in 1095. Wie was Urbanus II en hoe gaf hij invulling aan zijn pontificaat?

De periode vóór Urbanus II’s pontificaat (1035-1088)

Deze Franse paus werd vermoedelijk in 1035 – ook het jaar 1043 wordt weleens genoemd – geboren als Odon de Lagery of Odo van Châtillon. Hij kwam ter wereld in de Franse plaats Châtillon-sur-Marne in de Champagne. Hij werd monnik en volgde een studie aan de kathedraalschool in Reims. Daar werd hij in 1064 diaken.

Van 1070-1074 was hij prior van de Orde van Cluny, een benedictijnse kloosterorde uit de Middeleeuwen die met name tussen 900 en 1200 grote invloed had op politiek en religie in Europa.

Odo van Châtillon bleek hervormingsgezind te zijn en dat beviel de toenmalige paus Gregorius VII (ca.1020-1085) wel. Die haalde hem dan ook naar Rome. In 1078 trad Urbanus aan als bisschop van Ostia en werd hij kardinaal.In 1084-1085 werkte hij vervolgens in Duitsland als legaat van de paus.

Urbanus II als paus: oproep tot kruistocht en meer

Na het overlijden van Gregorius VII in 1085 zat de Italiaanse paus Victor III (1027-1087) enkele jaren op de Heilige Stoel. In 12 maart 1088 was het de beurt aan Odo, die de naam Urbanus II kreeg.

Zijn pontificaat begon moeilijk. Zo had hij tot 1098 te kampen met de tegenstand van de (aanvankelijk) populaire tegenpaus Clemens III (ca. 1025-1100) en was hij in oorlog met Hendrik IV (1050-1106), de keizer van het Heilige Roomse Rijk. Samen met de Noord-Italiaanse stedenbond wist Urbanus II in 1093 de troepen van keizer Hendrik IV te verslaan en was zijn gezag – ten koste van Clemens III – gevestigd.

Op een synode van de kerken in Noord-Italië in maart 1095 – waarop naar verluidt 3.000 geestelijken en edelen en 30.000 nieuwsgierige leken waren afgekomen – vroegen afgevaardigden van de Byzantijnse keizer Alexios I Komnenos (1065-1118) om pauselijke hulp tegen de oprukkende islam. Dit resulteerde in de befaamde oproep tot de Eerste Kruistocht. Op 27 november 1095 hield Urbanus II een vlammende anti-islamitisch speech in de Franse plaats Clermont, tijdens een concilie waarop even daarvoor de Franse koning Filips I (1052-1108) was geëxcommuniceerd. Hij zei onder andere:

“De islamieten hebben de altaren besmeurd met bloed dat ze in de doopvonten lieten vloeien. Ze hebben de christenen besneden en hen gegeseld en gemarteld, voordat ze hen doodden.”

Urbanus vuurde de aanwezigen aan om wraak te nemen op de islamieten en naar Jeruzalem te trekken en die stad te bevrijden van de ‘barbaren’. Wie aan Urbanus’ oproep gehoor gaf, kreeg een algehele aflaat in het vooruitzicht gesteld. De Eerste Kruistocht duurde tot 1099 en leverde resultaat op: Jeruzalem werd heroverd en er werden vier christelijke koninkrijkjes gesticht in het Oosten.

Op 7 juni 1099 bereikten de kruisvaarders de heuvels rond Jeruzalem en veroverden ze de stad na een beleg van vijf weken. Het resultaat was een bloedbad, aangericht onder de mohammedanen en joden in Jeruzalem.

Kort daarna later overleed Urbanus II, op 29 juli 1099, nog voordat het nieuws van de verovering van Jeruzalem hem bereikt had. Urbanus II werd opgevolgd door paus Pachalis II (ca.1040-1118), wiens pontificaat van 1099-1118 duurde. Op 14 juli 1881 werd Urbanus II zalig verklaard.

Bronnen ▼