Va-banque spelen – Herkomst en betekenis

De uitdrukking va-banque spelen is onder meer bekend uit onder meer de voetbalwereld. Wie va-banque speelt, gaat vol op de aanval en speelt feitelijk alles of niets. De dood of de gladiolen dus! Waar komt deze uitspraak vandaan?

Volgens de Etymologiebank komt de uit het Frans afkomstige in elk geval sinds 1824 in de Nederlandse taal voor als uitdrukking.

Betekenis en herkomst van va-banque

In letterlijke zin betekent va-banque ‘Ga, bank!’ Deze term komt uit de wereld van gokken en kansspelen, specifiek uit het kaartspel van Pharo of Faro, dat tijdens de achttiende eeuw en negentiende eeuw veel gespeeld werd. Degene die de bankvoorraad in beheer had, riep op een gegeven moment ‘Va-banque!’ Dit hield in dat al het bankgeld ingezet werd in het spel. Alles stond dus op het spel en voor degenen die inzetten op deze spelronde, zou het alles of niets worden: al het geld verliezen of een flinke winst maken…

Een gesprek tussen Hitler en Himmler

De uitdrukking is ook in Duitsland bekend. Tijdens de Tweede Wereldoorlog gebruikte Heinrich Himmler de zegswijze in een gesprek met Adolf Hitler. Toen Hitler de Engelsen en Polen tegen elkaar wilde opzetten, zei Himmler…

“…Wir wollen doch das Vabanque-Spiel lassen.”

Hitler reageerde hierop met…

“Ich habe in meinem Leben immer Vabanque gespielt.”

Soortgelijke uitdrukkingen

Naast va-banque zijn er diverse soortgelijke uitdrukkingen en gezegden die eenzelfde of vergelijkbare betekenis hebben. Ook ‘Va-tout!’ (‘Het gaat om alles!) werd als kreet gebruikt bij gokken, om aan te geven dat en speler al zijn voorraad inzette op de volgende rond. Andere soortgelijke frasen zijn ‘Alles of niets!’ en ‘De dood of de gladiolen!’. Uit de wereld van kansspelen kennen we ook de uitspraak ‘De teerling is geworpen!’ (Alea iacta est), een uitspraak van Julius Caesar toen hij het riviertje de Rubicon overstak. Dit betekent zoveel als: ‘Het is beslist’ of ‘We kunnen nu niet meer terug’.

Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼