Tijdsbeeld Media, een productiebedrijf dat Nederlandse filmklassiekers uitbrengt en de drijvende kracht achter NostalgieNet, bracht in 2012 een fraaie dvd-collectie historische speelfilms uit over Nederlands-Indië. De vijf speelfilms uit de periode 1935-2008 bieden in totaal negen uur kijkplezier en geven ieder een eigen tijdsbeeld.
Suikerfreule (1935) – 90 minuten
Weduwnaar Dirk van der Kooy vertrekt naar Nederlands-Indië om daar zijn dochter op te zoeken. In Indië gaat hij aan de slag in een suikerfabriek. Wat Dirk niet weet, is dat zijn nieuwe vrouw hem volgt en gechoqueerd is als ze tot de ontdekking komt dat hij een dochter heeft uit een vorig huwelijk. Dit leidt tot persoonsverwisselingen en misverstanden.
Deze film heet soms ook wel De Verjongingskuur en is gebaseerd op het gelijknamige toneelstuk van de in het interbellum gevierde journalist en schrijver Henri van Wermeskerken uit 1917.
Rubber (1936) – 106 minuten
Rubber speelt zich af op een rubberplantage op Sumatra ten tijde van de financiële crisis. Een pakkende vertelling en een sociale satire over het leven in een Hollandse plantersgemeenschap. Centraal staan twee personen. Johannes ‘John’ van Laer is een man in dienst van de rijke, strenge Meesters. Hij is verloofd met Renée Gelderda, die in Nederland woont, maar van plan is te emigreren naar Sumatra. Meesters is niet blij met dit nieuws: hij voorspelt dat de vrouw ziek zal worden in de rimboe en dat hij minder tijd zal overhouden voor zijn werk. Toch trouwen John en Renée vlak na haar aankomst. Op Sumatra gaat er vervolgens veel mis: beide personen houden er een geheime relatie op na, John wordt ontslagen en een bloedbad leidt tot een bijzondere ontknoping.
Rubber is een historische film, ook omdat het waarschijnlijk de eerste Nederlandse film is die grotendeels buiten Europa is opgenomen, op Sumatra. Het boek én de film veroorzaakten de nodige opschudding. Zo sprak De Telegraaf (!) in een bespreking van een ‘relletjesfilm’.
De film ‘Rubber’ naar het boek van Madelon Székely-Lulofs
Gekkenbriefje (1981) – 84 minuten
Het scenario voor de film is gebaseerd op de novelle Zorg dat je een gekkenbriefje krijgt uit 1973 van Ger Verrips. Verrips (geboren 1928) was in 1947 negentien jaar oud en sportleraar in opleiding. Hij werd opgeroepen voor de militaire dienst en zou uitgezonden worden naar Indonesië. Zijn novelle is gedeeltelijk autobiografisch en veroorzaakte bij het uitkomen het nodige rumoer in de pers. Thema’s als ‘dienstweigeren’ en de ‘Nederlandse interventie in Indonesië’ waren in een veranderend Nederland in een ander daglicht komen te staan. De Vietnamoorlog, maar ook de opkomst van de hippie- en provobeweging tussen 1964 en 1970, zorgden voor een andere visie op de dienstplicht, dienstweigering en het koloniale verleden van Nederland.
De hoofdpersoon in Gekkenbriefje is de dienstplichtige militair Willem. Hij laat zich, het is 1947, liever in een militair gekkenhuis opnemen dan gedwongen te worden tot deelneming aan de politionele acties in Nederlands-Indië. In het militaire gekkenhuis wordt hij geconfronteerd met andere oorlogsslachtoffers. Het plot is goed opgebouwd en bevat af en toe authentieke archiefbeelden uit Nederlands-Indië. Het acteerwerk is niet altijd even sterk, met name daar waar een aantal personen nogal slapjes voorwendt gestoord te zijn.
Ver van familie (2008) – 91 minuten
De jonge vrouw Barbie König, laat na de dood van haar stiefmoeder alles in Amerika achter om haar oma in Nederland terug te zien. Maar zit de Indische familie in Nederland te wachten op dit onverwachte familiebezoek uit Amerika? Nou, nee. Het blijkt dat een voorval uit het verleden nog steeds een wig drijft tussen de familieleden.
Deze film is geregisseerd door Marion Bloem, die het plot baseerde op haar eigen gelijknamige boek uit 1999. Hoofdthema is de Indische Nederlander die in Nederland een nieuw bestaan heeft moeten opbouwen, maar zich nooit helemaal los wist te maken van zijn of haar verleden.
Max Havelaar (1976) – 170 minuten
Fons Rademakers’ verfilming van Multatuli’s beroemde roman uit 1859. De Hollandse ambtenaar Max Havelaar krijgt een aanstelling in het gekolonialiseerde Nederlands-Indië en ziet hoe welvarende Nederlandse koffiehandelaren en plaatselijke regenten de arme bevolking uitbuiten en onderdrukken. Hij trekt zich het lot van deze mensen zo aan dat hij, tegen de protocollen in, protest aantekent tegen de onrechtvaardigheid die zich voor zijn ogen afspeelt.
Max Havelaar won diverse internationale prijzen. Zoals de speciale juryprijs op het filmfestival van Teheran, een ereprijs op het filmfestival van Napels en de Deense “Bodil” voor de beste niet-Engelstalige film. De film werd in 2003 door A-Films en het Nederlands Filmmuseum op dvd uitgebracht, en verschijnt nu dus opnieuw op dvd.
