En toen was het eindelijk zover. In aanwezigheid van koningin Maxima gingen de deuren naar de expositie vorige maand eindelijk open. Geïnspireerd op de ruimdenkende ideeën van Frida Kahlo werd daartoe een regenboogkleurige loper uitgerold.
Waarna de tentoonstelling met een spectaculaire op de Dia de las Muertes geïnspireerde show werd geopend. Een genderfluïde personificatie van de dood betrad onder raspende en opzwepende vioolklanken, het toneel. Geframed in schilderijlijsten voerden figuren ontleend aan Frida’s werk een bizarre dodendans uit. De Mariachi band van Joris Linssen zorgde voor een vrolijke Mexicaanse noot, met een lang uitgehaalde echo van het succesnummer van het Zangeres Zonder Naam. Sleutelwoorden zorgden voor nog meer herkenning: arriva, tequila, Viva Mexico, Viva la Frida en met een buiging naar Maxima: Viva la Reina!
Terug naar de tentoonstelling. Deze zomer had ik in het Cobra Museum al kennis met Frida Kahlo gemaakt. In de tentoonstelling Frida & Diego schitterde zij nog ‘als een diamant’ tussen Mexicaanse tijdgenoten uit de Gelman collectie. In Assen is zij de enige ster. Behalve enkele werken die ik in Amstelveen zag, zie ik veel nieuwe werken, waarover straks meer. Tijdens de Engelse online preview volg ik Annemiek Rens die met gast curatoren Gannit Ankori en Circe Henestrosa langs enkele topstukken wandelt.
Officiële opening Viva la Frida
Ankori, hoofdconservator van het Rose Art Museum in Waltham Massachusetts staat stil bij haar favoriet, Mijn voedster en ik uit 1937. Een klein werkje op metaal van slechts 30 x 35 cm, waarin Frida als volwassen vrouw, maar met het lichaam van een kind gevoed wordt door een reusachtige wetnurse. Haar vreemde zwarte gezicht wordt gevormd door een masker uit Teotihuacan uit de derde tot zevende eeuw.
Hier gaat Frida terug naar haar prille jeugd, waarin zij de moederborst moest afstaan aan haar nieuwe zusje. Zelf werd ze naar een inheemse min gestuurd. Volgens Ankori zie je hier al de eerste tekenen van Frida’s voor die tijd vooruitstrevende ideeën ten aanzien van gender; de voedster heeft onmiskenbaar mannelijke gelaatstrekken.
Vervolgens bespreekt Ankori het frontaal weergegeven halfportret van een Mexicaanse meisje. Zij kijkt de beschouwer onbewogen aan. Het meisje Virginia heeft met haar doorlopende wenkbrauwlijn en het zwarte dons op haar bovenlip veel weg van Frida zelf. Op de keerzijde van dit werk zien we Frida in dezelfde houding. Dit vroege zelfportret schetste ze in 1929 met behulp van een spiegel liggend in bed.
In deze voorstelling vormen de geprononceerde borsten een opmerkelijke blikvanger. Ze zijn, getuige een foto mooier dan in werkelijkheid. Frida lijkt te willen zeggen: ook al ben ik geschonden, ik mag er nog wel wezen!
Door haar vele handicaps en wellicht door het veelal bedlegerige bestaan was Frida zeer gepreoccupeerd met haar lichamelijkheid. En ondanks haar fysieke beperkingen was ze seksueel, zowel in hetero als homoseksuele relaties zeer actief.
Na dit schilderij volgt de camera Circe Henestrosa, Hoofd van de School of Fashion Lasalle College of Arts in Singapore, naar de vitrine met medische korsetten. Hier ziet de bezoeker het uit staal en katoen vervaardigde exemplaar dat Frida in 1944 droeg.
Ook werd haar torso meermaals gevangen in gipskorsetten. Henestrosa benadrukt dat zij deze nooit publiekelijk getoond zou hebben als niet Frida zelf deze met veelzeggende beelden beschilderd had tot een kunstwerk, dat door anderen gezien mocht worden. In een foto gemaakt door de bevriende fotograaf en schilder Florence Arquin (1900-1974) houdt Frida haar tuniek omhoog zodat je middels de hamer en sikkel kennis kan nemen van haar politieke overtuiging en het feit dat zij zwanger is. Op een ander woest beschilderd gipskorset is de symbolische gebroken zuil weer prominent afgebeeld.
Daarna wordt de vitrine met Frida’s vrolijk beschilderde schoeisel gefilmd. Frida’s in een frivool rood rijglaarsje gestoken kunstbeen komt op mij wat luguber over. In mijn auditieve verbeelding hoor ik haar, begeleid door het gerinkel van de eraan bevestigde belletjes, aankomen…
Vlakbij ziet de bezoeker het getekende zelfportret getiteld Las apariencias engañan, schijn bedriegt, dat ik in mijn bespreking van de Frida Kahlo tentoonstelling in Amstelveen ook laat zien. Dwars door het kleurrijke textiel is de beenprothese zichtbaar. Een goed uitgangspunt om te gaan kijken in de zaal waarin de vele authentieke, door Frida zelf gedragen Mexicaanse rokken en bijpassende tuniekjes, de huipils getoond worden. Hier hebben de samenstellers van de expositie alles uit de (Frida’s) kast gehaald om een indruk te geven van haar kleurrijke garderobe.
Bijzonder fraai is de dracht van de vrouwen in Tehuana, naast hun veelkleurige rokken dragen zij ook een indrukwekkende hoofdtooi, waarmee Frida zichzelf in het iconische portret dat deze zomer in het Cobra Museum te zien was, portretteerde.
Behalve eigentijdse sieraden droeg Frida ook graag snoeren van archeologische kralen van Jade en een door haarzelf van pre-Columbiaanse lemetten samengesteld halssieraad.
Door deze met zorg gekozen kleurrijke representaties wist ze vooral in de VS en Parijs de aandacht op zich te vestigen. Een vorm van zelfpromotie waarmee ze haar tijd ver vooruit was. Haar zelfportretten met de aapjes doen het in dit verband goed. Gevraagd naar haar favoriet antwoordt Annemiek Rens het Zelfportret met aapjes. In het Casa Azul omringde ze zich met allerlei als huisdier gehouden beesten, aapjes en Mexicaanse naakthonden.
Opbouw van de tentoonstelling
Bijzonder leuk zijn de hoofdstukken over de invloed van Frida op beeldende kunst, fotografie en – onder de noemer ‘van medisch naar modisch’ – mode. Dit laatste wordt mooi geïllustreerd met prêt-à-porters van de Chinese modeontwerpster Jade Lai uit 2017. Eerder had de Engelse modeontwerper Dai Rees zich ook laten inspireren door Frida’s korsetten.
Het werk van Frida Kahlo overschrijdt niet alleen het kader van het schilderij, maar ook de Zeitgeist, aldus modeontwerper Kris van Assche in zijn bijdrage aan het boek bij de tentoonstelling. In 2008 ontwierp hij een op Frida –die zichzelf regelmatig in een driedelig herenkostuum stak- geïnspireerde collectie voor vrouwen.
Talrijk zijn de beeldend kunstenaars die in het voetspoor van- of geïnspireerd door het werk van Frida hun creatieve fantasie de vrije loop lieten. Het zou interessant geweest zijn om werk van Arie van der Geest, Kiki Smith, Rosa Loy of Wawi Navarozza naast Frida’s werk te zien. Een idee voor een volgende tentoonstelling?
Daarin zou dan ook de naklank van Frida’s kunst in de wereld van de muziek een plaats kunnen krijgen. In de catalogus kom ik een bekende tegenwoordig als albumcover aangeduide platenhoes van Coldplay tegen; in 2008 de favoriet van mijn tienerdochter. De heldin van de Franse Revolutie, Marianne, gaat met ontblote borst en rode banier strijdlustig voort onder de leus Viva la Vida, ontleend aan het gelijknamige stilleven met watermeloenen van Frida Kahlo. En ook Madonna en de Mexicaanse popdiva Belinda voor wie Frida eveneens een inspiratiebron was, zouden daar niet misstaan.
Ga vooral kijken in Assen, naar deze tentoonstelling van internationaal allure. Uit de openingstijden spreekt een kosmopolitische aanpak, waaraan grootstedelijke musea een voorbeeld zouden kunnen nemen. In Assen kan de bezoeker tot en met 27 maart zeven dagen per week van 10.00 tot 18.00 terecht en op vrijdag zelfs tot 22.00 uur. Ook wordt een uitgebreid activiteitenprogramma geboden, met lezingen, een festival, een podcastserie en een viering van de nationale feestdag de Dia de Muertes, die op Allerzielen op 2 november a.s. en het eraan voorafgaande weekend in Assen wordt gevierd.
Eerdere bespreking: Frida & Diego – A Love Revolution
Boek bij de tentoonstelling: Viva la Frida! Life and art of Frida Kahlo
