Zionisme – Beweging voor Joods thuisland of Joodse staat

Het zionisme is een Joodse politieke en cultureel-ideologische beweging die de stichting van een eigen, onafhankelijke Joodse staat in Palestina nastreeft. Wat is de exacte betekenis van dit begrip? Een korte geschiedenis van het zionisme.

Zionisme is overigens niet hetzelfde als judaïsme. Zionisme is vooral een seculiere politieke beweging, terwijl het judaïsme duidt op de (bevordering van de) joodse godsdienst.

Betekenis van het begrip zionisme

Het begrip zionisme is ontleend aan de berg Zion of Sion – een van de bergen die bij Jeruzalem liggen – en duidt op de stad Jeruzalem. De term kwam in 1890 voor het eerst op om het Joodse verlangen en streven naar een eigen nationale staat in Palestina aan te duiden. Het was de Oostenrijkse journalist-filosoof Nathan Birnbaum (1864-1937) die de term zionisme als neologisme in de wetenschap introduceerde, toen hij het begrip gebruikte in een bijdrage in het tijdschrift Selbstemanzipation.

Korte geschiedenis van het zionisme

Het Joodse verlangen naar een eigen leefgebied bestaat al sinds de tijd van de Bijbel. Toen de Joden in 586 v.Chr. in Babylonische ballingschap gingen, bezongen ze in psalmen hun heimwee naar het oude land Israël.

Het moderne zionisme ontstond eind negentiende eeuw. Aan de basis stond een geschrift van de joodse Oostenrijkse journalist, activist en vrijmetselaar Theodor Herzl (1860-1904), getiteld Der Judenstaat (1896). Dit boek gaf de impuls tot een georganiseerd politiek zionisme. Deze was nodig vanwege de Joodse diaspora – de verspreiding van Joden over de wereld vanaf de eerste eeuw na Chr. -, het antisemitisme in Europa en het mislukken van de Joodse emancipatie in veel Europese landen in de negentiende eeuw.

Op Herzls boek volgde al snel actie. In het jaar erop, in augustus 1897, kwamen ongeveer tweehonderd Joden samen op een conferentie in het Zwitserse Bazel: het zogenoemde ‘Eerste Zionistische Congres’. Deze vergadering stelde een actieplan op om te komen tot de oprichting van een eigen Joodse staat in Palestina. Lang niet alle landen waren hier blij mee. Zo keerde het Ottomaanse Rijk, dat al in verval was, zich af van de Joodse migratieplannen. Maar ook de Duitse keizer Wilhelm II (1859-1941), de Russische tsaar Nicolaas II (!868-1918) en de paus waren niet enthousiast over het zionisme.

Balfour Verklaring

Van groot belang voor de zionistische doelstelling was Balfour Verklaring van Groot-Brittannië (2 november 1917). Als dank voor de rol van Joden in de Eerste Wereldoorlog kreeg Lord Rothschild, de vertegenwoordiger van de Joodse gemeenschap, een officieel document overhandigd van de Britse minister van Buitenlandse Zaken John Balfour waarin stond dat de Britten de stichting van een joods ‘nationaal tehuis’ steunden. Veel Joden beschouwden dit document als een bewijs dat een eigen Joodse staat legitiem was en gerealiseerd zou worden.

Het was de Holocaust, de moord op zes miljoen Joden tijdens de Tweede Wereldoorlog, die de laatste zet gaf aan de realisering van het zionisme. Op 14 mei 1948 riep David Ben-Gurion (1886-1973) de staat Israël uit en werd premier van het land. De dag erop werd Israël aangevallen door diverse Arabische buurlanden, een gebeurtenis die ook wel bekendstaat als de Israëlische Onafhankelijkheidsoorlog of de Arabisch-Israëlische Oorlog (1948-1949).

Staat Israël

Op 11 mei 1949 trad het land Israël toe tot de Verenigde Naties. In hetzelfde jaar trad Chaim Weizmann (1874-1952), die tijdens het uitroepen van de staat Israël in de Verenigde Staten zat en de president Harry S. Truman (1884-1953) wist te bewegen om Israël enkele uren na het uitroepen te erkennen, aan als president van het land Israël.

Bronnen ▼