Een buxushouten beeld uit de Bourgondische Nederlanden (ca. 1384-1482) dat in maart werd verworven door het Rijksmuseum is door deskundigen toegeschreven aan Claus Sluter, de grondlegger van de Nederlandse beeldhouwkunst.
Na kunsthistorisch en technisch onderzoek hebben volgens het museum meerdere experts vastgesteld dat het werk overtuigend kan worden toegeschreven aan de uit Haarlem afkomstige Claus Sluter, de hofbeeldhouwer van Filips de Stoute in Dijon, omstreeks 1389-1406. Het is hiermee het eerste werk van Sluter in een Nederlandse collectie. De sculptuur verbeeldt de kruisiging van Christus met Maria en Johannes de Evangelist (Calvarie).
Ontdekking
Het Rijksmuseum kocht het beeld in het voorjaar aan, in de overtuiging dat het uit de wereld van het Bourgondische hof in Dijon moest stammen en omstreeks 1400 was gemaakt. Door uitgebreid onderzoek en raadpleging van meerdere specialisten werd gaandeweg echter duidelijk dat de opvallende stijlverwantschap van de Calvarie met de drie hoofdwerken van Sluter in Dijon en de “unieke combinatie van een aantal bijzondere motieven in het beeld” alleen maar het werk konden zijn van Claus Sluter en zijn atelier.
“Zo combineert de sculptuur de naturalistische, wat kromgegroeide boomstam waarvan het kruis van Christus is gemaakt (‘arbor crucis’), de leeuwin met haar welpen in een holte onder de boom – een zeldzaam middeleeuws symbool voor Christus’ Wederopstanding – of de dichte, helmvormige doornenkroon op zijn hoofd. Door C14-onderzoek naar de ouderdom van het gebruikte buxushout bleek bovendien dat het materiaal van de ‘Calvarie’ onomstotelijk uit de 14de eeuw dateert.”
Claus Sluter
De in Haarlem geboren Claus (‘Claes’) Sluter (ca. 1350-1406) wordt door het Rijksmuseum een van de grootste vernieuwers van de Middeleeuwse kunst genoemd.
“Hij introduceerde een ongekend realisme in de beeldhouwkunst; zijn aandacht voor menselijke emotie en naturalistische details was op dat moment ongeëvenaard.”
“Met de ontdekking en toeschrijving van deze Calvarie aan Sluter wordt een tot dusver onbekend aspect aan dit oeuvre toegevoegd: dat van de kleine sculptuur in hout. Het werk is slechts 57 cm hoog wat duidt op persoonlijk gebruik in een huiskapel of intiem vertrek, waarschijnlijk in het verfijnde milieu van of rond het Bourgondische hof.”
Omstreeks 1900 zagen kunsthistorici het vernieuwende realisme van Sluter als het begin van een typisch Nederlandse kunst, die zou culmineren in de zeventiende-eeuwse schilderkunst – Rembrandt in het bijzonder. Mede daarom werd hij maar liefst vier keer geëerd in de decoratie van negentiende-eeuwse Rijksmuseumgebouw: in een groot tegeltableau aan de zuidgevel, met andere kunstenaars in een reliëf aan de voorzijde, in een gebrandschilderd raam op de Voorhal en in de Eregalerij. Een poging om in 1939-1940 twee beeldjes van Sluter, afkomstig van het praalgraf van Filips de Stoute, aan te kopen mislukte, mede door het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog.
Het recent aan Sluter toegeschreven beeld is vanaf 25 augustus te zien in het Rijksmuseum.
