De Amish-gemeenschap

In de Verenigde Staten en Canada bestaan honderden soorten kerken en geloofsgemeenschappen. Eén daarvan is de Amish-gemeenschap. De geschiedenis van deze protestantse religieuze groepering gaat terug tot het einde van de zeventiende eeuw. In dit artikel gaan we in op het ontstaan van deze geloofsgroepering en de geschiedenis van de Amish, die vanwege hun traditionele vervoersmiddelen ook wel bekend staan als horse-and-buggy-people (paard-en-wagenmensen). Verder zoomen we in op het geloof, de cultuur en de specifieke gebruiken van de Amish.

In 2021 woonden er in Noord-Amerika, en dan met name in de Verenigde Staten, ongeveer 350.000 Amish, verspreid over ongeveer 200 afzonderlijke leefgemeenschappen. Een eeuw eerder, in 1920, bedroeg hun aantal slechts 5000. Qua omvang vond een groei plaats naar zo’n 84.000 in 1984. Daarna, van de jaren 1980 tot 2020 vond er een verdrievoudiging van hun aantal plaats. De groei van de gemeenschap heeft vooral te maken met het hoge kindertal, dat gemiddeld op zeven ligt. De grootste concentraties Amish bevinden zich vandaag de dag in de Amerikaanse staten Pennsylvania, Ohio (met name in Holmes County), Indiana (rond de stad Elkhart), Iowa, Illinois en Kansas. Kleinere Amish-groepen zijn verder ook te vinden in de staten Wisconsin, Maine, Missouri en Minnesota.

In Canada bevinden zich ook kleine Amish-groeperingen, specifiek in het zuidwesten van de provincies Ontario, Manitoba, Saskatchewan, New Brunswick en Prince Edward Island. Het gaat in totaal om circa 6000 personen, volgens een telling uit 2021.

Binnen de wereld van de Amish zijn er vier hoofdstromen, in volgorde van meest conservatief naar meer progressief: Old Order Amish, New Order Amish, Beachy Amish en de Amish Mennonite. De twee laatstgenoemde stromen maken vaak gebruik van auto’s en elektriciteit, terwijl de eerstgenoemde groepen dat niet of minder doen.

Het ontstaan van de Amish-gemeenschap: over stamvader Jacob Ammann (1675-1710)

De Amish zijn als gemeenschap in de zeventiende eeuw ontstaan in Zwitserland. De stichter was de mennoniet, ofwel doopsgezinde, Jacob Ammann (ca. 1644-1730). Na de Reformatie ontstonden binnen de calvinistische stroming van het protestantisme meerdere substromingen, waarvan de mennonieten of doopsgezinden een variant waren.

Ammann behoorde tot de meer radicale stroming binnen het mennonitische protestantisme. Ammann werd in of rond 1644 geboren in de Zwitserse plaats Erlenbach im Simmental. Omstreeks 1675 bekeerde Ammann zich tot het anabaptisme, de stroming van wederdopers, en werd uiteindelijk ouderling (oudste) van een anabaptistische gemeente van de Zwitserse Broeders. De Zwitserse Broeders behoorden tot wat wel de Radicale Reformatie is genoemd, die voortkwam uit de ideeën van onder meer de reformator Huldrych Zwingli (1484-1531).

In 1693 stichtte Jacob Ammann, na een scheuring binnen de anabaptistische gemeenschap, een eigen Amish-gemeente in Sainte-Marie-aux-Mines in Zwitserland. De scheuring binnen de Zwitserse mennonitische gemeenschap hing samen met discussies over de mate van wereldmijding (Meidung) en de Heilige Communie, ofwel het avondmaal. Al snel breidden de Amish zich uit naar andere regio’s in het Heilige Roomse Rijk, specifiek naar Zuid-Duitsland, de Elzas en Polen. Er kwamen ook Amish in Nederland en in Rusland terecht. De verspreiding van de Amish – die toen nog de Old Order Amish heetten – had te maken met geloofsvervolgingen, die hen noodzaakten om in het begin van de achttiende eeuw te vluchten uit Zwitserland. De naam Amish werd aanvankelijk gebruikt als scheldnaam voor de dissidente mennonieten, maar de Amish namen deze Schandename over en maakten deze naamsaanduiding tot een geuzennaam.

Emigratie van de Amish naar de Verenigde Staten, Canada en Zuid-Amerika (ca.1710-1850)

Veel Amish voelden zich al snel achtergesteld in de gebieden waar ze na hun geloofsvlucht heentrokken. Vanaf ongeveer 1710 emigreerden ze daarom in groten getale naar de Verenigde Staten. Duizenden Amish emigreerden per zeilschip naar het oosten van de Amerikaanse staat Pennsylvania, waar zich onder de pionier William Penn (1644-1718) al eerder ‘geloofsdissidenten’ (de Quakers) gevestigd hadden. Op uitnodiging van Penn waren de Amish welkom om zich in Pennsylvania te vestigen, waar ze aan de slag konden als landarbeiders en boeren. Onder de eerste Pilgrim Fathers die zich in Amerika vestigden, bevonden zich overigens ook anabaptisten. Zo was de pionier William Bradford (1590-1657), een van de stichters van Plymouth, een wederdoper.

De aantallen Amish-emigranten vielen aanvankelijk mee. Tussen 1717 en 1750 ging het om in totaal zo’n vijfhonderd gelovigen, van wie velen uit de Duitse staat Rheinland-Pfalz afkomstig waren. Een van de bekendste groeperingen, een groep van in totaal eenentwintig families, kwam op 8 oktober 1737 aan met het schip de Charming Nancy. Zij vestigden zich in en rond de stad Lancaster in Pennsylvania. Een deel van deze pioniers trok later verder westwaarts, vooral naar de Amerikaanse staat Ohio.

In de jaren 1830 tot 1850 volgde een tweede emigratiestroom van Amish uit Europa. Het ging om circa 1500 personen, die zich vooral in de Amerikaanse staten Ohio, Illinois en Iowa vestigden, evenals in het zuiden van de Canadese en de provincie Ontario. Sommige immigranten vestigden zich in de staat en/of stad New York. Deze tweede migrantenstroom bestond uit meer liberale Amish, die zich vaak niet aansloten bij de al bestaande Old Order Amish die eerder geëmigreerd waren.

Via migratie kwamen er recent, omstreeks 2015, ook Amish terecht in Zuid-Amerika. In onder meer Argentinië en Bolivia bevinden zich tegenwoordig kleine Amish-groeperingen.

Geloofsovertuigingen, culturele gebruiken & levenswijze van de Amish

Het type geloof en de bijhorende overtuigingen van de Amish lijken in veel gevallen op die van andere protestantse of (ana)baptistische groeperingen. Een aantal specifieke leerstellingen en geloofsovertuigingen spring er echter opvallend uit:

De Amish vallen naast enkele specifieke geloofsovertuigingen op door hun culturele gebruiken, uiterlijk en levenswijze. De meest opvallende aspecten van de Amish-cultuur zijn:

Rumspringa: een belangrijk overgangsritueel voor de Amish-jeugd

Een belangrijk cultureel gebruik binnen de Amish gemeenschap is de rumspringa. De letterlijke betekenis van dit begrip, ook wel als rumschpringe gespeld, is ‘rondspringen’ of ‘huppelen’. Het fenomeen rumspringa is een overgangsfase naar adolescentie, waarin jonge Amish-leden de wereld buiten hun vertrouwde Amish-gemeenschap mogen verkennen.

Tot ongeveer hun zestiende levensjaar wonen de Amish-jongeren in lokale gemeenschappen bij hun ouders en familie. Rond hun zestiende begint dan de rumspringa, een overgangsritueel richting de volwassenheid, die tot hun 20e of 22e levensjaar duurt. Gedurende de rumschpringe krijgt de jeugd meer ruimte om af te wijken van de gangbare culturele praktijk binnen de eigen gemeenschap. Voorbeelden zijn het dragen van andere dan de eigen traditionele kleding, het afwijken van de voorgeschreven haardracht, autorijden, drankgebruik en losser seksueel gedrag. Anders dan veel films en televisieseries laten zien, blijven veel Amish-jongeren tijdens de rumspringa thuis wonen.

Een standaard gebruik is ten slotte dat de rumspringa eindigt met een huwelijk. Sociologisch onderzoek heeft aangetoond dat tot 95 procent van de Amish-jeugd na de rumspringa terugkeert naar de vroegere gemeenschap.

Geschiedenis & ontwikkeling van Amish-groeperingen van 1850 tot heden: enkele hoofdlijnen

Nadat de Amish zich in Noord-Amerika hadden gevestigd, deden zich binnen deze gemeenschappen diverse belangrijke ontwikkelingen en gebeurtenissen voor. In deze paragraaf zoomen we in op de belangrijkste voorvallen in de Amish wereld in de afgelopen 175 jaar. In de periode 1850 tot 1875 leidden verschillen van opvatting over het geloof tot veel onderlinge onenigheden en scheuringen, die zich vooral toespitsten op de normen en waarden van het praktische geloofsleven (Ordnung). De leiders van de Amish organiseerden in deze periode veel samenkomsten, met name in het jaar 1865, om de onderlinge geschillen op te lossen. Deze vergaderingen staan bekend als de Diener-Versammlungen. De meest conservatieve Amish, de leden van de Old Order Amish, woonden deze verzoeningsvergaderingen echter nauwelijks tot niet bij.

Een belangrijke datum in de geschiedenis van de Amish is 17 januari 1937. Dit jaar wordt beschouwd als het einde van de Amish in Europa. Op deze datum fuseerde een Amish-gemeente in het dorp Ixheim in Duitsland met een doopsgezinde gemeenschap. Dit moment wordt beschouwd als het einde van de Amish in Europa. Vandaag de dag is er echter nog wel een handjevol Beachy Amish-groepen op het Europese continent te vinden, maar geen Old Order-groeperingen meer.

Een andere belangrijke gebeurtenis uit de moderne geschiedenis van de Amish vond plaats op 15 mei 1972, toen de rechter na hoger beroep een uitspraak deed in de zogenoemde ‘zaak Wisconsin v. Yoder’. Een rechter van het Supreme Court sprak deze dag uit dat de Amish het recht hadden, met een beroep op de godsdienstvrijheid, om hun kind een na de achtste klas van school te halen en ze thuisonderwijs te geven. Tot ongeveer 1950 gingen bijna alle Amish-kinderen naar kleine, lokale, niet-Amish-scholen. Maar door de uitspraak van het Surpreme Court veranderde dit en richtten de Amish steeds meer eigen scholen op en gingen ze het thuisonderwijs organiseren.

Een andere belangrijke ontwikkeling vanaf de jaren 1970 was dat steeds meer Amish kleine landbouwbedrijven, timmerbedrijven en bouwbedrijven opzetten. In 2018 waren liefst 12.000 van de in totaal 40.000 Amerikaanse melkveebedrijven in handen van de Amish.

Boek: Plain Diversity. Amish Cultures & Identities – Steven M. Nolt

Bronnen ▼