Anne Frank en haar dagboek

Het Joodse meisje Anne Frank (1929-1945) dook tijdens de Tweede Wereldoorlog onder en werd postuum wereldberoemd met haar dagboek, dat bekend werd onder de titel: ‘Het Achterhuis’. Wie was Anne Frank? Een beknopt overzicht.

Anne Frank wordt in 1929 geboren in Frankfurt (D) als dochter van het Joodse echtpaar Otto en Edith Frank. Ze heeft een oudere zus, Margot. Als in 1933 Hitler in Duitsland aan de macht komt, vertrekt het gezin uit angst voor wat gaat komen naar Edith’s moeder in Aken, dichtbij de Nederlandse grens. Otto Frank werkt dan nog in Frankfurt bij een bedrijf dat handelt in vruchtenpoeder voor jam. In 1933 zet Otto Frank een vestiging daarvan op in Amsterdam en het gezin vlucht naar Nederland. Anne gaat in Amsterdam naar de Montessorischool. Terwijl haar zus Margot erg serieus en netjes is, is Anne wat drukker en extroverter.

In 1938 begint Otto Frank met een tweede bedrijf dat handelt in allerlei kruiden en specerijen. In 1939 komt ook Anne’s oma uit Aken bij het gezin inwonen, totdat zij in 1942 overlijdt.

Als Hitler in 1940 Nederland binnenvalt en er anti-Joodse wetten worden ingevoerd moeten Anne en Margot naar het Joods Lyceum in Amsterdam. Otto Frank geeft de leiding van zijn bedrijven over aan niet-Joden, om zo de voortgang van de zaken veilig te stellen.

Op haar dertiende verjaardag (1942) krijgt Anne een boek van haar ouders. Vanaf dat moment gebruikt ze het boek als dagboek. Anne schrijft dan over de restricties die de Joden worden opgelegd. Als Margot Frank in 1942 wordt opgeroepen voor een werkkamp, besluit vader Otto zijn gezin onder te brengen in een ruimte achter zijn kantoor, het achterhuis.

Het Achterhuis

Op 6 juli 1942 vertrekt het gezin, lopend met hun bagage verstopt onder hun kleren, vanuit hun woonhuis naar het achterhuis. Otto Frank laat in zijn huis een berichtje achter met de mededeling dat het gezin naar Zwitserland is vertrokken. Samen met Otto’s Joodse werknemer Herman van Pels en diens vrouw en zoon Peter neem het gezin zijn intrek in het achterhuis, dat wordt afgeschermd door een boekenkast die open en dicht kan. Enkele maanden later komt een vriend van de familie, Fritz Pfeffer, ook in het achterhuis wonen. De acht onderduikers worden gevoed door het personeel van Otto’s bedrijf, hun enige connectie met de buitenwereld.

Kort na de opsluiting wordt Anne Frank verliefd op de 16-jarige Peter van Pels. Ze betwijfelt echter of het echte liefde is of dat het voortkomt uit het feit dat beide jongeren niemand anders hebben. Anne heeft ook een innige vriendschap met één van de typistes van het kantoor. In haar dagboek schrijft Anne pittige dingen over de relatie met haar zus en haar moeder, maar later krijgt ze daar weer spijt van. Gedurende de onderduikperiode gaan Anne en Margot door met studeren. Van de helpers krijgen ze studiemateriaal, zodat ze – als ze weer naar school kunnen – niet teveel zullen achterlopen. Ook leest Anne veel. Anne heeft twee dromen, aanvankelijk wil ze actrice worden, omdat ze zo van films houdt. Later droomt ze ervan een beroemd schrijfster te worden.

Het verraad

Op 4 augustus 1944 komt de ‘Grüne Politzei’ het achterhuis binnengestormd, nadat de onderduikers zijn verraden. Wie dat gedaan heeft, is nog steeds niet duidelijk. Door de jaren heen zijn er wat verdachten geweest, maar van niemand is vastgesteld dat hij of zij daadwerkelijk de verrader is geweest. Twee dagen na het arrest wordt de familie getransporteerd naar Kamp Westerbork. Vanwege hun onderduiken wordt het gezin in de strafbarak gezet. Op 3 september vertrekt het gezin met het laatste transport naar vernietigingskamp Auschwitz. Alle kinderen onder de vijftien worden vergast. Bij aankomst in Auschwitz is Anne net vijftien geworden. De vrouwen en kinderen worden van de mannen gescheiden.

Als Anne ziet hoeveel mensen er naar de gaskamers gaan, gaat ze ervan uit dat ook haar vader wordt gedood. Uiteindelijk hoeven echter geen van de onderduikers naar de gaskamers. Anne en haar zus en moeder worden bij aankomst gedesinfecteerd, kaalgeschoren en gemerkt met een tatoeage. Daarna wordt het gezin als slaven ingezet voor zware lichamelijke arbeid. Anne krijgt last van schurft en samen met Margot wordt ze daarop verplaats naar een soort ziekenboeg waar geen daglicht komt en het stikt van het ongedierte.

Op 28 oktober 1944 worden Margot en Anne getransporteerd naar Bergen-Belsen. Hun moeder blijft achter en sterft uiteindelijk van de honger. Anne ontmoet in Bergen-Belsen twee oude vriendinnen die beiden de oorlog overleven. Als Margot ziek wordt, helpt Anne haar, maar wordt ze volgens die vriendinnen erg weemoedig, omdat ze ervan overtuigd is dat haar beide ouders al zijn overleden. In maart 1945 breekt er een tyfus-epidemie uit waar 17.000 mensen aan overlijden. Margot overlijdt aan de tyfus en een paar dagen sterft ook Anne. Enkele weken later worden de gevangenen in het kamp bevrijd door de Britten.

Anne Frank na de oorlog

Na de arrestatie van de onderduikers worden de helpers van Otto’s bedrijf opgepakt en daarna weer vrijgelaten. Medewerkers Miep Gies en Bep Voskuijl vinden dan Anne’s aantekeningen en houden die bij zich om ze na de oorlog terug te geven aan Anne. De enige die na de oorlog terugkomt is echter Otto Frank. Als hij hoort dat niemand van zijn gezin de oorlog heeft overleefd krijgt hij het dagboek. Nadat hij leest dat Anne een grote droom heeft om schrijfster te worden, besluit hij de teksten uit haar dagboek te laten publiceren. In het dagboek dat uiteindelijk een wereldwijde bestseller is geworden, zijn door Otto Frank wel enige wijzigen toegepast, met name over haar amoureuze avontuur en enige teksten over haar moeder en zus.

In 1960 wordt het huis waar het gezin heeft ondergedoken als museum ingericht. Het Anne Frank Huis wordt door ongeveer een miljoen bezoekers per jaar bezocht. Otto Frank richt samen met zijn tweede vrouw in 1963 het Anne Frank Fonds op in Zwitserland. Het fonds ondersteunt wereldwijd projecten om meer jongeren voor te lichten over racisme. Het dagboek van Anne Frank wordt op veel scholen gebruikt als studiemateriaal.

In 2004 wordt Anne Frank genomineerd voor het televisieprogramma ‘De Grootste Nederlander’, waar zij op de achtste plaats eindigt. Officieel was Anne Frank echter statenloos, omdat de gevluchte Duitsers automatisch hun Duits staatsburgerschap kwijtraakten en zij nooit officieel Nederlands staatsburger werd. In Duitsland was Anne ook genomineerd in een soortgelijke verkiezing. Ze wordt daar 134ste. In 1999 wordt Anne Frank opgenomen in het Amerikaanse tijdschrift ‘Time’ in de lijst van belangrijkste personen uit de twintigste eeuw.

In 2002 wordt de Amerikaanse film ‘Anne Frank: the whole story’ uitgebracht. Daar spelen onder meer de Nederlandse acteurs Cees Geel, Rob Das en Peter Bolhuis in. Ook zijn er diverse toneelstukken over haar haar op de planken gebracht.

Anne Frankboom

Momenteel staan er twee standbeelden van Anne Frank in Amsterdam, zijn er veel straten en de Montessorischool waar ze op zat naar haar vernoemd. Ook kreeg Anne Frank postuum een monument in Aken (zogenaamde stolperstein).

Eind 2007 ontstaat er verzet als de gemeente de zogenaamde ‘Anne Frankboom’ wil kappen, omdat er schimmels inzitten. Deze boom was Anne’s enige uitzicht en werd beschreven in haar dagboek. Hoewel de boom niet erg gezond meer is, is daarom besloten om hem te laten staan en werd er in 2008 een stalen constructie omheen gebouwd, voor de veiligheid.