Benelux, geschiedenis van het samenwerkingsverband

De Benelux is een politiek samenwerkingsverband tussen de West-Europese landen België, Nederland en Luxemburg en vormt een afkorting van die landennamen. In 2018 vierde de Benelux zijn 60-jarig jubileum. Na de eerste onderlinge besprekingen en afspraken tijdens de Tweede Wereldoorlog, begonnen deze landen vanaf 1958 officieel samen te werken in de Benelux. Een korte geschiedenis van de Benelux.

Eerste plannen voor Europese samenwerking in de negentiende eeuw

De Belgische onafhankelijkheid die in 1830 plaatsvond, had een negatief effect op de Belgische economie. Hierdoor gingen er in de politiek stemmen op om op economisch gebied nauw samen te gaan werken tussen België, Nederland en Luxemburg. Reeds in 1841 stelde Luxemburg aan de Belgen voor om een verdrag te sluiten over economisch samenwerking, met in begrip van Nederland. België ging niet op dit voorstel in.

Uiteindelijk kwam in mei 1863 een verdrag tussen Nederland en België tot stand waarin onderlinge economische samenwerking centraal stond: het zogenoemde Handels- en Scheepvaartverdrag.

Samenwerking tijdens het interbellum en de Tweede Wereldoorlog

In de twintigste eeuw werd de economische samenwerking tussen Nederland, België en Luxemburg steeds hechter. Eerst werd, in 1907, een comité samengesteld van Nederlandse en Belgische economisch experts, dat onderzoek deed naar de economieën in beide landen en de samenwerkingsmogelijkheden. De Eerste Wereldoorlog gooide echter roet in het eten. Na de oorlog brak het interbellum aan: de roerige jaren 1920, gevolgd door de crisis van de jaren 1930. De economische krach leidde tot meer samenwerking. Zo sloten de drie landen samen met Noorwegen, Zweden en Denemarken in december 1930 de Conventie van Oslo, bedoeld om de importtarieven onderling hetzelfde te houden. In 1937 gingen deze landen via de zogeheten Union Nordique ook economisch nauw samenwerken.

Gedurende de Tweede Wereldoorlog gingen Belgische, Nederlandse en Luxemburgse regeringsvertegenwoordigers – die ‘in exile’ zaten – in Londen verder met het aanhalen van de economische banden. Het eerste economische verdrag tussen Luxemburg, België en Nederland werd daar op 21 oktober 1943 ondertekend, gevolgd door een tweede verdrag op 5 september 1944, een dag die ook bekend is als Dolle Dinsdag.

Na de oorlog: Douane-Unie (1948) en officiële oprichting Benelux (1958)

Toen de Tweede Wereldoorlog voorbij was kwam op 1 januari 1948 eerst een zogenoemde Douane-Unie tot stand. Deze kwam niet uit de lucht vallen, maar was het resultaat van ministeriële besprekingen die vanaf april 1946 plaatsvonden in Den Haag, Brussel en Luxemburg. De drie landen in de Douane-Unie maakten afspraken over invoertarieven – onderling schaften ze die af – en stemden buitentarieven vast die voor andere landen golden.

In deze tijd kwam ook de Europese Economische Gemeenschap tot stand (opgericht in 1957), die de Benelux-landen en andere Europese landen omvatte. De EEG nam de Douane-Unie als voorbeeld voor wat betreft het de importtarieven. Op 3 februari 1958 tekenden België, Nederland en Luxemburg het Benelux-Verdrag, dat officieel van kracht werd op 1 november 1960.

Latere ontwikkelingen

Per 1 januari 1974 kreeg de Benelux een eigen Benelux-Gerechtshof, dat tot november 2016 in Brussel was gevestigd en daarna naar de stad Luxemburg verhuisde. Het primaire doel van dit Benelux-Gerechtshof is om de gelijkheid van rechtsregels in Nederland, Luxemburg en België te bevorderen. Als er tussen de drie landen geschillen zijn op – onder meer – het gebied van bijvoorbeeld visa-verleningen, ongelukken in het buitenland, intellectuele eigendomsrechten, vogelbescherming en invordering van belastingschulden kan het gerechtshof ingeschakeld worden.

In 2004 sloten de Benelux-landen het Verdrag van Senningen, waarin de nationale politiekorpsen meer bevoegdheden kregen om gezamenlijk grensoverschrijdend de criminaliteit te bestrijden.

In 2008 beëindigde de Benelux een aantal instituten binnen de organisatie die een sluimerend bestaan leden, omdat de Europese Unie veel van hun taken oppakte. Vanaf 2010 ging een nieuwe verdrag in (dat in juli 2008 was ondertekend) en begon de Benelux meer samen te werken op andere terreinen, waaronder duurzaamheid, justitie en binnenlandse bestuur.

Boek: Belgisch-Nederlandse betrekkingen vanaf 1940 – Duco Hellema

Bronnen ▼