Onder de codenaam “Operation Crossroads” voerde de Amerikaanse marine in de zomer van 1946 een eerste reeks kernproeven uit bij het Bikini atol in de Stille Zuidzee. Het was het begin van een nucleaire wedloop zonder weerga. Een kijk op de gebeurtenissen van toen:
Wat voorafging
Reeds op 16 juli 1945 brachten Amerikaanse wetenschappers nabij Alamogordo in de woestijn van New Mexico een atoombom tot ontploffing. Nauwelijks drie weken later werd op 6 augustus 1945 “Little Boy”, een kernbom van 15 kiloton TNT uit verrijkt uranium boven de Japanse stad Hiroshima afgeworpen. Drie dagen daarna, op 9 augustus, dropten de Verenigde Staten “Fat Man”, een plutoniumkernbom met een kracht van 21 kiloton TNT op de havenstad Nagasaki wat meteen het einde inluidde van de oorlog in de Pacific.
De eerste kernproeven
Een vloot van bijna honderd verouderde of uit de vaart genomen oorlogsschepen werd in de lagune verzameld om als doelwit te dienen. Op 1 juli 1946 vond boven het Bikini atol de eerste kernproef plaats. Een plutoniumbom met een kracht van 23 kiloton TNT werd op geringe hoogte boven de voor anker liggende schepen tot ontploffing gebracht. De “USS Gilliam”, een troepentransportschip dat tijdens de Tweede Wereldoorlog dienst had gedaan in de Pacific werd door de schokgolf voluit getroffen en zonk zwaar beschadigd vrijwel onmiddellijk naar de bodem van de lagune. Later zou onderzoek uitwijzen dat alle meetapparatuur die de “Gilliam” aan boord had om de ontploffing te monitoren door de intense hitte die bij de detonatie was vrijgekomen gewoonweg gesmolten was.
Een drietal weken later, op 25 juli, vond een tweede test plaats. Met deze proefneming wilde de Amerikaanse marine de gevolgen onderzoeken van een nucleaire onderwaterexplosie op onderzeeërs en oppervlakteschepen. In de lagune werd op nog geen dertig meter diepte ook deze keer een plutoniumbom van 23 kiloton TNT tot ontploffing gebracht. De op sommige plaatsen meer dan twee centimeter dikke romp van de “USS Pilotfish”, een duikboot die 330 meter van het ontploffingspunt van de kernbom verwijderd lag, werd door de drukgolf van de explosie als een accordeon samengedrukt waardoor de onderzeeër grotendeels herleid werd tot een hoopje verwrongen staal. Ook de oppervlakteschepen kregen het zwaar te verduren. Zo werd de “USS Saratoga”, een 274 meter lang vliegdekschip dat tijdens de oorlog deel had uitgemaakt van de “Pacific Fleet”, door de kracht van de explosie eenvoudigweg uit het water getild waarna het vervolgens binnen enkele minuten onder de golven verdween.
Initieel plande de Amerikaanse marine begin 1947 nog een derde test. Deze werd echter op het laatste moment afgeblazen omdat door de voorgaande proefnemingen in het gehele atol dermate hoge radioactieve stralingswaarden waren opgemeten dat een nieuwe kernontploffing enkel een vertekend testresultaat zou opleveren.
Project Crossroads – Nuclear Test Film (1946)
Het verdere verhaal
Uiteindelijk voerden de Verenigde Staten alleen al bij het Bikini atol tussen 1946 en 1958 drieëntwintig kernproeven uit. In de zomer van 1970 startte de Amerikaanse regering met een grootschalig hervestigingsprogramma dat de oorspronkelijke bewoners van Bikini aanspoorde om naar hun vroegere woonplaats terug te keren. Verscheidene families gingen op het aanbod in maar algauw bleek dat er op het atol nog steeds gevaarlijk hoge stralingsniveau’s van het radioactieve strontium 90 aanwezig waren. Bijkomend onderzoek toonde bovendien aan dat sommige bewoners in hun lichaam abnormale hoge waarden cesium 137 vertoonden. In allerijl werd een “Resettlement Trust Fund” opgericht dat de atolbewoners moest helpen overbrengen naar veiliger oorden.
Toch was het pas onder het presidentschap van Barack Obama dat in 2013 een nieuw trustfonds in het leven werd geroepen dat de medische behandelingskosten van eilandbewoners met een stralingsziekte integraal terugbetaalt.
Het eiland Guam – Een strategisch stukje Amerika in Micronesië
Overzicht van Boeken over de Amerikaanse geschiedenis
