Biologieleraar wilde seks tussen aap en mens

Het nieuwste boek van Piet de Rooy, De Nederlandse Darwin (uitgeverij Wereldbibliotheek, 2015) vertelt het bizarre verhaal van de Nederlandse biologieleraar Herman Marie Bernelot Moens (1875-1938). Deze leraar wilde de evolutietheorie bewijzen door in Afrika mensen met apen te gaan kruisen. Hij slaagde er zelfs in om voor dit absurde plan subsidiegeld los te weken bij koningin Wilhelmina.

Op 15 maart 1907 kreeg koningin Wilhelmina een brief van biologieleraar Bernelot Moens, waarin hij om financiële steun vroeg voor een onderzoek dat

‘…niet alleen van groot belang voor de wetenschap doch ook in het belang der menschheid zou zijn’. (7)

Wilhelmina stuurde de wat vage brief door naar het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat de Koninklijke Akademie van Wetenschappen inschakelde om uit te zoeken wat deze biologieleraar nu precies van plan was.

Vruchtbare chimpanseewijfjes

Bernelot Moens was van plan om naar Frans Congo te gaan en daar met gorilla’s, chimpansees en uit Indië ingevoerde orang oetans en gibbons fysiologische experimenten uit te voeren die de evolutietheorie moesten bewijzen. Bernelot Moens meende de tussenvorm tussen mens en aap te kunnen ‘kweken’, de zogenoemde missing link, door zwarte mannen seks te laten hebben met vruchtbare gorilla- en chimpanseewijfjes.

Op 20 juli 1907 kreeg Bernelot Moens van het Rijk een afwijzingsbrief voor deze ongewone subsidieaanvraag. Maar dan nemen de zaken een vreemde wending. Koningin Wilhelmina vraagt het dossier op en keert Bernelot Moens een aantal keren wel bedragen toe, zij het lager dan aangevraagd.

De plannen van Moens werden in februari 1908 landelijk bekend via een artikel in Het Vaderland, dat zich baseerde op Bernelot Moens’ brochure ‘Waarheid, proefondervindelijke onderzoekingen omtrent de afstamming van den mensch’. Zijn plannen leidden tot geschokte reacties, niet alleen in Nederland maar ook elders in Europa

‘Niet met tweeërlei zaad bezaaien’

De katholieke periodiek De Tijd schreef leesbaar geschokt over ’tegennatuurlijke proeven’ en verbaasde zich over de ‘vorstelijke subsidie’. En in de liberale De Gids schreef de Utrechtse zoöloog A.A.W. Hubrecht met milde ironie een artikel waarin hij stelde dat Moens zijn christelijke medeburgers had getergd door met zijn voorstel Leviticus 19:19 te negeren. Daar staat, in de Statenvertaling:

‘Gij zult mijne inzettingen houden: gij zult geen tweeërlei zaad uwer beesten laten te zamen te doen hebben; uwen akker zult gij niet met tweeërlei zaad bezaaien en een kleed van tweeërlei stof dooreenvermengd zal aan u niet komen.’ (27)