Week van de koloniale geschiedenis
Dark
Light

Biologieleraar wilde seks tussen aap en mens

De Nederlandse Darwin
1 minuut leestijd
Chimpansee
Chimpansee (CC BY-SA 2.0 - Rod Waddington - wiki)

Het nieuwste boek van Piet de Rooy, De Nederlandse Darwin (uitgeverij Wereldbibliotheek, 2015) vertelt het bizarre verhaal van de Nederlandse biologieleraar Herman Marie Bernelot Moens (1875-1938). Deze leraar wilde de evolutietheorie bewijzen door in Afrika mensen met apen te gaan kruisen. Hij slaagde er zelfs in om voor dit absurde plan subsidiegeld los te weken bij koningin Wilhelmina.

 H. M. Bernelot Moens op zelfgemaakte rolschaatsen, bron:  Het Geheugen van Nederland.
H. M. Bernelot Moens op zelfgemaakte rolschaatsen, bron: Het Geheugen van Nederland.
Op 15 maart 1907 kreeg koningin Wilhelmina een brief van biologieleraar Bernelot Moens, waarin hij om financiรซle steun vroeg voor een onderzoek dat

‘…niet alleen van groot belang voor de wetenschap doch ook in het belang der menschheid zou zijn’. (7)

Wilhelmina stuurde de wat vage brief door naar het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat de Koninklijke Akademie van Wetenschappen inschakelde om uit te zoeken wat deze biologieleraar nu precies van plan was.

Vruchtbare chimpanseewijfjes

Bernelot Moens was van plan om naar Frans Congo te gaan en daar met gorilla’s, chimpansees en uit Indiรซ ingevoerde orang oetans en gibbons fysiologische experimenten uit te voeren die de evolutietheorie moesten bewijzen. Bernelot Moens meende de tussenvorm tussen mens en aap te kunnen ‘kweken’, de zogenoemde missing link, door zwarte mannen seks te laten hebben met vruchtbare gorilla- en chimpanseewijfjes.

Op 20 juli 1907 kreeg Bernelot Moens van het Rijk een afwijzingsbrief voor deze ongewone subsidieaanvraag. Maar dan nemen de zaken een vreemde wending. Koningin Wilhelmina vraagt het dossier op en keert Bernelot Moens een aantal keren wel bedragen toe, zij het lager dan aangevraagd.

De plannen van Moens werden in februari 1908 landelijk bekend via een artikel in Het Vaderland, dat zich baseerde op Bernelot Moens’ brochure ‘Waarheid, proefondervindelijke onderzoekingen omtrent de afstamming van den mensch’. Zijn plannen leidden tot geschokte reacties, niet alleen in Nederland maar ook elders in Europa

‘Niet met tweeรซrlei zaad bezaaien’

De Nederlandse Darwin โ€“ Piet de Rooy
De Nederlandse Darwin โ€“ Piet de Rooy
De katholieke periodiek De Tijd schreef leesbaar geschokt over ’tegennatuurlijke proeven’ en verbaasde zich over de ‘vorstelijke subsidie’. En in de liberale De Gids schreef de Utrechtse zoรถloog A.A.W. Hubrecht met milde ironie een artikel waarin hij stelde dat Moens zijn christelijke medeburgers had getergd door met zijn voorstel Leviticus 19:19 te negeren. Daar staat, in de Statenvertaling:

‘Gij zult mijne inzettingen houden: gij zult geen tweeรซrlei zaad uwer beesten laten te zamen te doen hebben; uwen akker zult gij niet met tweeรซrlei zaad bezaaien en een kleed van tweeรซrlei stof dooreenvermengd zal aan u niet komen.’ (27)

Boek: De Nederlandse Darwin โ€“ Piet de Rooy

Enne Koops (1978-2023) was historicus en docent geschiedenis en maatschappijleer aan het Rietschans College in Ermelo. Zijn interesse ging uit naar onderwerpen als religie- en cultuurgeschiedenis, oorlogen, migratie, en de geschiedenis van Noord-Amerika, Nederland en Duitsland. Publiceerde vele artikelen op Historiek. Zie ook: In memoriam

Historiek is een onafhankelijk online geschiedenismagazine voor een breed publiek. We willen geschiedenis en actualiteit met elkaar verbinden en geschiedenisverhalen gratis toegankelijk maken. Meer informatie

Lezers maken Historiek mede mogelijk. Ons steunen kan op verschillende manieren. Lees hier meer.