Taalgeschiedenis - Geschiedenis van de Nederlandse taal

Aan de leiband lopen

Een klein kind dat nog niet alleen kan gaan en staan moet aan de leiband lopen. Wij zouden nu zeggen: het kind moet een toom of looptuigje dragen. De koorden waarmee vroeger het kind aan de leiband liep werden op de rug aan de kleding vastgemaakt, of met banden om het lijfje gesloten.

Taalgeschiedenis·Trivia

Van de gaffel in de greep vallen

De gaffel is een houten vork met ruwe twee tanden, die bijvoorbeeld wordt gebruikt om stro op te schudden. De greep is een ijzeren vork met drie of vier tanden (bijvoorbeeld een mestriek). Van de gaffel in de greep betekent dus letterlijk van de tweetandige vork in de drietand vallen.

Opinie·Taalgeschiedenis

Waarom Drs. P de P.C. Hooftprijs verdient

Al een tijdje had ik een stukje in de pen over de gisteren overleden Drs. P. Ik had later deze week willen betogen dat de P.C. Hooftprijs als de bliksem moest worden uitgereikt aan de goede doctorandus. Dat zou ik hebben geschreven zonder ironie en ik zou verschillende argumenten hebben genoemd.

Muziekgeschiedenis·Nieuws·Taalgeschiedenis

Taalvirtuoos en liedjesmaker Drs. P (95) overleden

De Nederlands-Zwitserse taalvirtuoos Drs. P, pseudoniem van Heinz Hermann Polzer, is zaterdag op 95-jarige leeftijd overleden. Zijn uitgever Vic van de Reijt heeft dat bekendgemaakt.

Taalgeschiedenis·Trivia

In de tredmolen lopen

De tredmolen werd ook als strafwerktuig gebruikt. De veroordeelde werd gedwongen een rad in beweging te houden door regelmatig trappen.

Maritieme geschiedenis·Taalgeschiedenis

Zich opdirken

Op zeeschepen was de dirk het touw waarmee de buitennok van de bezaansboom in de hoogte werd gehaald (de bezaan is het gaffelzeil dat aan de achterste mast wordt gevoerd).

Taalgeschiedenis·Trivia

De staf breken over iets

Vroeger brak de rechter zijn staf boven het hoofd van de veroordeelde. Vaak sprak hij hierbij de woorden : "Nu helpe u God, ik kan u niet meer helpen" of "ik verbreek met deze staf de band tussen u en de mensheid".

Taalgeschiedenis·Trivia

Iemands bakermat

De bakermat was vroeger een mand van hout of matwerk voorzien van een hoge rug. De baker en het kind zaten in die mand als het kind moest worden verschoond en verzorgd.

Adolf Hitler·Boekbesprekingen·Engeland·Taalgeschiedenis

De Churchill factor

Wat maakte Winston Churchill (1874-1965) tot een van de meest markante en unieke regeringsleiders van de twintigste eeuw?

Geneeskunde·Taalgeschiedenis·Trivia

Iemand in de luren leggen

Kinderen leden in de zeventiende eeuw vaak aan de Engelse ziekte (rachitis). Bij gebrek aan vitamine D groeiden de ledematen krom.

Duitsland·Taalgeschiedenis·Trivia

‘Mijn naam is haas’ (en ik weet van niets)

Het gezegde 'Mijn naam is haas', wat zoveel betekent als 'ik weet van niks', is vermoedelijk afkomstig uit Duitsland.

Middeleeuwen·Taalgeschiedenis·Trivia

Op grote voet leven

Dit gezegde wordt in verband gebracht met de laat-middeleeuwse mode van de snavel of toetschoenen, die toen als voornaam golden. Aan de hand van de lengte van de schoenpunten kon men zelfs de rang van de drager bepalen.

Taalgeschiedenis·Trivia

Op het vinkentouw zitten

De vinkenjacht was in Holland van oudsher een populaire bezigheid. De graag gegeten vogeltjes werden gevangen in de vinkenslag, een vangnet dat op afstand, door middel van het vinkentouw werd bediend.

Middeleeuwen·Taalgeschiedenis·Trivia

Op zijn falie krijgen

Onder de falie verstond men in de Middeleeuwen een soort regenmantel, die vrouwen omsloegen om hun kleren te beschermen tegen de grilligheden van het klimaat. Het was een geplooide zwarte mantel met een grote kap.

België·Nieuws·Taalgeschiedenis

Twee nieuwe uitgaven Koninkrijk der Nederlanden

De werkgroep Verenigd Koninkrijk der Nederlanden van het Algemeen-Nederlands Verbond (ANV) brengt twee nieuwe boeken uit.

Opinie·Taalgeschiedenis

Ontheemd

Je voelt je vooral een buitenstaander als je wordt geconfronteerd met dingen die weliswaar hetzelfde zijn maar anders worden toegepast.

Middeleeuwen·Opinie·Religieuze geschiedenis·Taalgeschiedenis·Trivia

Abelardiseren: theoloog op non-actief

'Abelardiseren' is een vrij onbekend werkwoord dat in de negentiende eeuw uit de meeste Nederlandse en Franse woordenboeken is geschrapt. Eigenlijk is dat onterecht. De term heeft namelijk een bijzondere geschiedenis. Abelardiseren verwijst naar de beroemdste theoloog uit de twaalfde eeuw Pierre Abélard en betekent in alledaags Nederlands: iemand castreren of ontmannen.

Booswichtenbrief - Bron: Oud Archief Zutphen, inventarisnummer 795.

Taalgeschiedenis

Booswichtenbrief, ca. 1500

De booswichtenbrief is een scheldbrief van rond het jaar 1500 waarin Henrick van Hackfort zijn mening over Arnt van Boicholt publiekelijk bekend maakt. Hij noemt hem onder andere een booswicht en een meinedige dief. Maar wat maakt zo’n ordinaire scheldbrief nou zo bijzonder?

Taalgeschiedenis

Brief in geheimschrift

De gebruikte methode van geheimschrift is al eeuwen oud en diende in dit geval te voorkomen dat de vijand belangrijke informatie omtrent de aanwezige voorraad koren in handen zou krijgen.

Populair·Taalgeschiedenis·Trivia

Azteekse woorden in het Nederlands

De taal van de Azteken, het Azteekse, wordt tegenwoordig nog door een geschatte 1,4 miljoen Mexicanen gesproken. Het Nahuatl heeft diverse sporen achtergelaten in de Nederlandse taal.

Literatuur·Opinie·Taalgeschiedenis

Leidens Ontzet volgens P.C. Hooft

De situatie: de dijken zijn doorgestoken, de vloot van Lodewijk van Boisot nadert de belegerde stad en hoeft alleen de Lammenschans nog in te nemen, maar de postduif waarmee dit de Leidenaren wordt aangekondigd, valt in Spaanse handen. De belegeraars besluiten echter geen soldaten nodeloos op te offeren en trekken zich geordend terug.