Optochten met praalwagens, verkleedpartijen en rijkelijk vloeiende drank. Het moderne carnaval heeft meer gemeen met tradities uit de Griekse oudheid dan je denkt. Het is zelfs zeer aannemelijk dat het carnaval (deels) is ontstaan in het oude Griekenland.
De oude Grieken vierden op de twaalfde dag van de lentemaand Anthesterion (februari-maart) de Anthesteria: een driedaags bloemenfestival ter ere van Dionysos, god van de wijn, landbouw, vruchtbaarheid, het plezier en de dans.
Wijnkruikendag
Op de eerste dag van het feest, de zogeheten Pithoigia, werd het aanbreken van de eerste vaten nieuwe wijn gevierd. Grieken van alle rangen en standen namen gezamenlijk deel aan de viering. Slaven waren op deze dag vrij en gelijk aan hun meesters. Er werden wijnoffers aan Dionysos gebracht en gebeden uitgesproken.
De tweede dag (Choes – ‘wijnkruikendag’, naar de kleine gedrongen kannen waarin de wijn werd geschonken) stond in het teken van heel veel eten en drinken. Het feest ging tot in de late uurtjes door. En er werd zelfs een prijs uitgereikt aan degene die de meeste wijn kon drinken. Kinderen van drie jaar oud mochten hun eerste slokje wijn nemen en kregen cadeautjes omdat ze vanaf dit moment officieel bij de gemeenschap hoorden.
‘Carrus navalis’
Hoogtepunt van deze ‘wijnkruikendag’ was de triomftocht van een verklede Dionysos, die op een kar in de vorm van een schip in processie de stad binnenreed. Hier komt mogelijk ook de naam carnaval vandaan: in het Latijn werd de scheepskar “carrus navalis” genoemd. Vanaf de wagen strooide de god met lekkernijen. Het was ook een feest waarin de rollen werden omgekeerd, de dienaren waren even de baas over de stad.
Tijdens de Anthesteria vierden de Grieken niet alleen het nieuwe leven, maar herdachten ze ook de doden. Ze geloofden dat op de tweede dag van het feest de geesten van de overledenen de stad binnenkwamen en gingen spoken. Daarom zetten ze op de derde dag maaltijden neer om de doden gunstig te stemmen en schommelden de kinderen in de bomen om de geesten te sussen.
Vette donderdag
Ook tegenwoordig wordt er volop carnaval (Apokries = afscheid van het vlees) gevierd in Griekenland. Alleen duurt het feest geen drie dagen zoals bij ons, maar drie weken! Triodion is de officiële start van het carnavalsseizoen, maar dat is meestal alleen een bescheiden kerkelijke ceremonie. Het startsein voor het échte feest wordt ruim een week later gegeven op Tsiknopempti, ofwel ‘vette donderdag’. Op deze dag halen de Grieken de barbecues van stal en eten ze enorme hoeveelheden gegrild vlees.
De echt grote carnavalsfeesten vinden plaats op de Peloponnesos. In Patras wordt bijvoorbeeld flink uitgepakt met carnaval. De havenstad heeft een van de grootste optochten van Griekenland. Het is een bonte stoet van verklede mensen die de straat opgaan en strooien met confetti. Overal in de stad klinkt muziek en er wordt gedanst en gezongen. Het feest in Patras – Patrinó karnaváli – lijkt dus sterk op ‘ons’ carnaval.
Methydotia op Naxos
Geitenvellen
Er zijn ook diverse regio’s in Griekenland waar een geheel eigen invulling wordt gegeven aan het carnaval. Zo is er op Naxos bijvoorbeeld geen bontgekleurde stoet met praalwagens, maar vieren de inwoners in de laatste carnavalsweek Methydotia. Bij dit feest verkleden de meisjes zich als Mainaden (de nimfen die Dionysos vereerden) en vermommen de jongens zich als Saters.
Op Skyros hullen de mannen van het eiland zich in geitenvellen en dansen ze met bellen en maskers door de straten. Deze viering is beroemd in heel Griekenland.
Geitendans op Skyros
Ook de stad Naousa in Centraal-Macedonië heeft een geheel eigen vorm van carnaval vieren. De traditie van de Yianitsari en Boules stamt uit de tijd van de Ottomaanse bezetting. In 1705 kwamen de Turken voor de eerste keer naar de regio om jonge, ongetrouwde mannen te recruteren als Yianitsari – een machtige Turkse gevechtseenheid die bestond uit christenen. De inwoners van Naousa weigerden hieraan mee te werken. Ze doodden de ronselaars en richtten een verzetsleger op.
Het jaar daarop verkleedden de inwoners van Naousa zich in het kostuum van de Turken, bedekten hun gezicht met maskers en struinden de straten af net als de ronselaars deden. De Boules zijn mannen die verkleed zijn als bruid. Ze vormen samen met de Yianitsari een groep die wordt begeleid door muzikanten die traditionele Macedonische liederen spelen. Deze traditie wordt tot op heden in stand gehouden en nog altijd volgen ze de originele route van de Turkse ronselaars door de stad.
- Lees ook: De dans van de geit: het carnaval van Skyros
- …en: Februari – De maand van Carnaval
- Mythologie: Dionysos – god van de wijn en vreugde
- Overzichtspagina: Griekse mythologie
