De Conferentie van Potsdam is een belangrijke historische gebeurtenis tegen het einde van de Tweede Wereldoorlog. De afspraken die wereldleiders op deze conferentie maakten, hadden grote impact op de Europese en mondiale naoorlogse geschiedenis. Wat werd er op deze conferentie precies afgesproken? Wie waren bij dit topoverleg aanwezig? En was deze conferentie, achteraf beschouwd, succesvol of niet?
De Conferentie van Potsdam vond plaats in de Cecilienhof in Potsdam, in de buurt van Berlijn, en vond plaats van 17 juli tot 2 augustus 1945. De deelnemende landen waren de Verenigde Staten, de Sovjet-Unie en het Verenigd Koninkrijk. Het was het laatste overleg tussen de geallieerden tijdens de Tweede Wereldoorlog. Een van de hoofddoelstellingen van de conferentie van de geallieerden was:
“It is the intention of the Allies that the German people be given the opportunity to prepare for the eventual reconstruction of their life on a democratic and peaceful basis.”
Belangrijkste besluiten en resultaten
Het belangrijkste doel van de Conferentie van Potsdam was een antwoord vinden op de vraag hoe Duitsland zou moeten worden geregeerd na de geallieerde overwinning. Het maken van vredesverdragen behoorde niet tot de kerndoelen. Duitsland en Oostenrijk zouden, dat was al eerder besproken tijdens de Conferentie van Jalta, opgedeeld worden in vier bezettingszones (Amerikaans, Brits, Russisch en Frans). Dit gold ook voor de beide hoofdsteden Berlijn en Wenen. Verder moesten deze landen gedenazificeerd, gedemilitariseerd en gedemocratiseerd worden. De verdeling van Duitsland en Oostenrijk in bezettingszones werd vastgelegd in het ‘Akkoord van Potsdam‘.
De belangrijkste overige bespreekpunten, besluiten en gevolgen van de Conferentie van Potsdam waren:
- Duitse oorlogsmisdadigers zouden worden berecht door een speciaal in te richten internationaal gerechtshof in Neurenberg. Dit juridisch proces is de geschiedenisboeken ingegaan als het Proces van Neurenberg.
- Tussen Duitsland en Polen moest een nieuwe grens komen, de zogenoemde Oder-Neissegrens. De grensvaststelling was echter vaag en zou echter een papieren tijger blijken, omdat Polen inmiddels communistisch was en de Russische invloedssfeer in dat land niet meer te stuiten was.
- Alle door Duitsland geannexeerde gebieden moest het land weer inleveren. Het ging hierbij om gebieden in het westen van Polen, Elzas-Lotharingen en het Sudetenland. Samen met de verschuiving van de grens tussen Duitsland en Polen betekende dit dat Duitsland ongeveer een kwart van zijn terrein moest inleveren vergeleken met de situatie in 1937 (en zelfs 37 procent in vergelijking met de grenzen van 1913).
- De zogeheten ‘Verklaring van Potsdam’ stelde eisen aan de Japanse overgave. Japan was nog in oorlog en moest tot overgave gedwongen worden, aldus de geallieerden. Japan gaf zich echter niet over en zou, kort na de Conferentie van Potsdam, uiteindelijk op de knieën gedwongen worden door twee atoombommen, op Hiroshima (6 augustus) en Nagasaki (9 augustus).
Overlegsessie tijdens de Conferentie van Potsdam (Bundesarchiv, Bild 183-R67561 / CC-BY-SA 3.0) - De Duitsers die in het oosten van Duitsland woonden en door de grensverschuiving buiten het oude Duitsland terechtkwamen (in door Polen en de Sovjet-Unie geannexeerde gebieden), zouden worden gerepatrieerd naar het nieuwe Duitsland. Uiteindelijk leidde deze volksverhuizing tot een humanitaire ramp en etnische zuivering.
- De deelnemers aan de Conferentie van Potsdam spraken, vooral op instigatie van de Russen, af dat er herstelbetalingen gedaan moesten worden. Dit moest gerealiseerd worden in de vorm van grondgebied, bezittingen, industriële producten en arbeidskrachten. Tot 1949 werd het Duitse Ruhrgebied industrieel ontmanteld, maar de verdeling werd uiteindelijk niet volgens de afspraken uitgevoerd, in verband met de Koude Oorlog.
- Er werd een internationale raad van ministers van Buitenlandse Zaken samengesteld – met daarin vertegenwoordigd de Verenigde Staten, China, het Verenigd Koninkrijk en de Sovjet-Unie -, die vredesonderhandelingen met de (voormalige) bondgenoten van Duitsland zou voeren.
Na de Conferentie van Potsdam
Een groot probleem van de Conferentie van Potsdam was dat Churchill wegviel als tegenwicht tegen Stalin, terwijl Truman de kort ervoor weggevallen Roosevelt verving als president van de Verenigde Staten. Hierdoor kregen de Russen nog meer ruimte om hun invloed in Oost-Europa uit te breiden. De Koude Oorlog was volop aan de gang en daar kon de Conferentie van Potsdam niets aan veranderen.
Twee historische uitspraken maken duidelijk dat Europa en de wereld in twee machtsblokken verdeeld waren. In februari 1946 maakte Stalin in een toespraak in Moskou voor het eerst kenbaar dat er een nieuwe tijd aangebroken was: duurzame vrede tussen het communisme en kapitalisme achtte hij onmogelijk. Kort daarop, begin maart 1946, sprak Churchill zich eveneens uit. In een toespraak, de Fulton Speech, liet hij de term ‘IJzeren Gordijn’ vallen. Dit gordijn was volgens Churchill over Europa neergedaald en verdeelde het continent in twee blokken.
Het verdelen van de Duitse taart (1945-1949)
Operatie Black Tulip – “Weg met de moffen!”
Boek: Achter gesloten deuren
Bronnen ▼
Internet
-https://www.britannica.com/event/Potsdam-Conference
-https://historiek.net/conferentie-van-jalta-1945/1862/
-https://duitslandinstituut.nl/naslagwerk/81/de-conferenties-van-jalta-en-potsdam
-https://www.nato.int/ebookshop/video/declassified/doc_files/Potsdam%20Agreement.pdf
-https://history.state.gov/milestones/1937-1945/atlantic-conf
-https://history.state.gov/milestones/1937-1945/casablanca
-https://en.wikipedia.org/wiki/Potsdam_Conference
