Dat zet geen zoden aan de dijk – Betekenis en herkomst

Als iets geen zoden aan de dijk zet, wordt er wel een inspanning verricht, maar heeft deze eigenlijk weinig nut. De handeling helpt de zaak niet vooruit. Deze uitdrukking is typisch Nederlands. Hij draait immers om de aloude strijd tegen het water, waarbij inwoners in geval van hoog water vaak probeerden grote overstromingen te voorkomen door extra (zet)zoden tegen de dijk te plaatsen.

De uitdrukking komt al zeker sinds de zeventiende eeuw in ons taalgebied voor. In het Zuidnederlands dialect sprak men vroeger ook wel van dat brengt (geen) slijk aan de dijk. De uitdrukking komt ook voor in de bekende klucht Jan Salie uit 1841 van schrijver W.D. Hooft:

“Al deetmen al syn best met nacht en dagh te spinnen,
’t Brenght geen soon anden dijck.”

Zoden bestaan doorgaans uit grote stukken uitgestoken gras. Het woord komt ook voor in de uitdrukking “onder de groene zoden liggen”, die gebruikt wordt om aan te geven dat iemand dood en begraven is. De uitdrukking “dat zet geen zoden aan de dijk” komt ook wel in de positieve variant voor. Om aan te geven dat iets juist wél helpt zegt men dan: “dat zet zoden aan de dijk”.

Boekenrubriek: Taalgeschiedenis

Bronnen ▼