De oorlog om Jenkins’ oor (1739)

Een van de meest bizarre oorlogen die ooit is uitgevochten, is de Oorlog om Jenkins’ oor in 1739. Deze oorlog past moeiteloos in een rijtje van meest bizarre oorlogen ooit, zoals de Keteloorlog (1783), de 335-jarige Scilly War tussen Engeland en Nederland of de Oorlog om de zwerfhond (1925). Waarom ontstond deze oorlog? En wat had een oor te maken met het wapengekletter dat daarop volgde?

Het incident met Jenkins’ oor (april 1731)

In april 1731 vond er een vervelend incident plaats in West-Indië, ofwel Amerika, dat acht jaar later zou leiden tot de Engels-Spaanse Oorlog (1739-1748). Een Spanjaard sneed in het huidige Jamaica het oor af van een Britse kapitein, namelijk de Welshman Robert Jenkins. Vanwege vermeende smokkelhandel werd het koopvaardijschip van Jenkins geënterd door de Spanjaarden. De entering was niet iets wat de Britten schokte. Na de Spaans-Engelse Oorlog (1727-1729) was in het Verdrag van Sevilla, dat deze oorlog beëindigde, afgesproken dat de Spanjaarden in de Amerika’s Britse schepen mochten controleren op contrabande, ofwel: smokkelwaar.

Wat daarna gebeurde was niet schriftelijk afgesproken en ging over de grens van het fatsoen. De kapitein van het Spaanse schip, Juan de León Fandiño, of een zekere luitenant Dorce, zo meldde Benjamin Franklin’s periodiek de Pennsylvania Gazette (de bronnen noemen dus verschillende namen) liet Jenkins vastbinden aan een mast en sneed zijn oor eraf met zijn zwaard. Vervolgens speelden de Spanjaarden een beetje met Jenkins oor, om deze uiteindelijk naar hem terug te gooien, met de boodschap om zijn afgesneden oor maar even aan koning George II van Engeland te laten zien. Jenkins volgde, aldus een bron uit die tijd, dit advies op (vrij vertaald):

“Toen Jenkins vervolgens werd vrijgelaten, voer hij met zijn schip Rebecca naar Havana. Toen de Spanjaarden dit doorkregen, bevalen ze hem onmiddellijk terug naar Engeland te gaan. Zo niet, dan volgde een brandschatting en zou de Rebecca (Jenkins’ schip) in brand gestoken worden. Na een zware tocht arriveerde Jenkins’ schip op 11 juni 1731 op de rivier de Theems. De kapitein meldde zich bij het hof van George II en legde zijn klacht voor aan koning George II.”

De Britten nemen wraak… (1739)

De Britten vergaten het oor-incident niet. De Britse publieke opinie was in deze jaren sowieso sterk tegen de Spanjaarden, omdat zij wel meer gruwelijkheden en oorlogsmisdaden begingen. Het Jenkins-verhaal bleek in de jaren die volgden een prima episode voor de toenmalige Britse oppositie in het parlement tegen de regering-Robert Walpole (1676-1745), bekend als de eerste Britse minister-president uit de Engelse geschiedenis, in de periode 1721-1742. De oppositie vond dat Warpole te soft was richting de Spanjaarden. Zo steunde Warpole de Spanjaarden onder meer gedurende de Poolse Successieoorlog (1733-1738). In 1738 gebruikte de Tory-oppositie in het Lagerhuis Jenkins’ dramatische verhaal om het vredelievende kabinet-Walpole aan te zetten tot een oorlog tegen Spanje.

In de jaren 1730 vonden er diverse besprekingen plaats tussen Spaanse en Britse diplomaten om de kou tussen beide landen uit de lucht te halen, maar tevergeefs. Op 23 oktober 1739 brak vervolgens de Oorlog om Jenkins’ oor uit, uitgeroepen door Walpole en ook wel bekend onder de naam Engels-Spaanse Oorlog. Deze oorlog liep over in de Oostenrijkse Successieoorlog (1740-1748). Die oorlog, in 1748 beklonken met de Vrede van Aken, leverde de Britten vrijhandel op in de koloniën in Amerika.

Lees ook: De kortste oorlog uit de geschiedenis duurde 38 minuten (189)
…of: De Keteloorlog (1784): er werd alleen een ketel geraakt
…of: De Gebakoorlog (1838-1839): Franse invasie van Mexico
Boek: Intriges en schandalen aan het Spaanse hof – Adrian Stahlecker

Bronnen ▼