Erve Eme en de Frankische tijd

Zoals de vaste lezers van mijn blog weten, werk ik sinds een tijdje in Zutphen. Slechts een dag per week, maar genoeg om belangstelling te krijgen voor wat er in die stad zoal gebeurt. Je hecht je en omgekeerd word je herkend: bij de boekhandel waar ik mijn boeken haal, bij het restaurant waar ik lunch, bij de koffietent waar ik de voorraad caffè lento leeg maak. Als historicus zoek ik nog wat andere dingen op – en zo ontdekte ik Erve Eme. Ik schreef er al eens over.

Erve Eme is een “living history” park, waar je kunt zien hoe het verleden is geweest. Groot is het niet: in feite niets dan twee stevige boerderijen met wat bijgebouwen. Maar het belang van Erve Eme is omgekeerd evenredig aan zijn omvang. Dit is namelijk een van de weinige plekken in Nederland – misschien wel de enige – waar je kennis kunt maken met ons Frankische verleden. En de Frankische tijd is, voor wie het mocht zijn vergeten, het moment waarop ons eigen verleden begint.

De daaraan voorafgaande periode, gedomineerd door de Romeinen, is nog een “andere” tijd. Het gezag wordt van vér uitgeoefend, men had een religie die we niet begrijpen, de soldaten namen een taal mee die hier vreemd was. Met de Franken was het gezag lokaal, ontstond het christendom en sprak men een taal die we herkennen en (met moeite) begrijpen. Hier is een geslaagd filmpje waarin u aan het begin wat Frankisch kunt beluisteren.

Onderbelicht

Belangrijk als de Franken zijn, ze zijn in onze geschiedschrijving onderbelicht geraakt. Hoewel onze literatuur bij hen begint – denk aan de sprookjesmotieven in Karel ende Eleghast – begint de Nederlandse geschiedenis doorgaans ergens in de tiende eeuw en even vaak blijft het halve millennium dat daaraan voorafgaat onderbelicht. (Ik lees nu Kees Nieuwenhuijsens Strijd om West-Frisia. Het begint in de negende eeuw – en dat is ongebruikelijk vroeg.)

Daarnaast is er ons antieke verleden, de Romeinse tijd. Beroepshalve heb ik daarmee veel te maken, maar dat maakt me nog niet blind voor het feit dat het toch wat vreemd is dat er zoveel geld wordt gestoken in de Romeinse limes en zo weinig in het Frankische verleden.

Leve Erve Eme dus. Het is een van de weinige plaatsen waar iets van de Frankische tijd is te zien. Door het dagelijks leven uit die tijd te tonen vormt het park een cruciale schakel in onze historische “kennisinfrastructuur”. Er zijn plannen om het aanbod wat uit te breiden, onder meer met een reconstructie van het tufstenen kerkje en het hallenhuis van de graven van Hamaland – de twee gebouwen die de kern van het oude Zutphen vormen. Als het parkje zou wegvallen blijft er verdraaid weinig te tonen over van de samenleving waarin onze cultuur wortelt. Of om iets over het ontstaan van Zutphen te leren.

Landelijk belang

“Als het parkje zou wegvallen”: dat dreigt nu dus te gebeuren. Het staat impliciet in dit artikel uit De Stentor van afgelopen woensdag. Het komt erop neer dat het terrein een nieuwe huurder heeft, Driekant, die zich lijkt te hebben verkeken op de exploitatie en nu meer geld vraagt van de onderhuurders, waaronder Erve Eme.

Ik denk niet aan kwaad opzet. Driekant heeft in Zutphen een bakkerij en een prettige lunchroom en maakt serieus werk van wat “maatschappelijk verantwoord ondernemen” heet. Opleidingsplaatsen, werkgelegenheid voor mensen die op de normale arbeidsmarkt niet meteen mee komen: sympathiek. Maar Driekant lijkt zich te hebben verslikt in de uitbreiding naar het terrein waarop Erve Eme is gevestigd.

Ik hoop oprecht dat hier een oplossing wordt gevonden. Erve Eme moet blijven bestaan. Al was het maar omdat ik er dit najaar nog met een stevige groep Amsterdammers en Westfriezen naartoe kom. Een stevige reis, maar Erve Eme is van landelijk belang.

Boek: Koningen en krijgsheren – De Franken in de lage landen