Geen rooie cent hebben

Als je geen rooie cent meer hebt, ben je platzak. Je geld is op, je zit op zwart zaad. Kortom: je hebt geen cent te makken. Maar waar komt de uitdrukking eigenlijk vandaan?

Geld in uitdrukkingen

De uitdrukking ‘geen rooie cent hebben’ kent talrijke varianten, waarbij het woordje ‘cent’ de constante factor is. Denk aan de zegswijze ‘geen rooie rotcent meer hebben’, ‘geen halve cent hebben’, ‘geen koperen cent hebben’, ‘hij deugt voor geen cent’ of ‘het kan me geen cent schelen’.

Sowieso komt geld veel voor in Nederlandse uitdrukkingen en leuzen, wat wellicht te maken heeft met ‘de Nederlandse handelsgeest’ – VOC-mentaliteit is hier niet de juiste term – uit de Gouden Eeuw en VOC-periode. Mooie voorbeelden zijn ‘een dubbeltje op zijn kant’, ‘wie als dubbeltje geboren wordt, wordt nooit een kwartje’, ‘voor een dubbeltje op de eerste rang willen zitten’ en ‘op de markt is uw gulden een daalder waard’.

Herkomst van ‘geen rooie cent hebben’

De zegswijze ‘geen rooie cent hebben’ stamt uit de negentiende eeuw. Het ontstond op het moment dat in het Koninkrijk der Nederlanden de ‘cent’ – een honderdste van een gulden – zijn intrede deed. In 1817 werd deze munt voor het eerst geslagen uit koper, specifiek roodkoper. Vandaar dus dat het in de uitdrukking om een ‘rooie cent’ gaat.

In 1877 stapte men of van de ‘rooie cent’ en werden munten van brons geslagen, die bruiner waren. Tot 1980 bleven de bronzen munten gemaakt worden. Ondanks deze verandering van grondstof bleef de uitdrukking ‘geen rooie cent hebben’ gewoon bestaan. Tegenwoordig, sinds 2002, hebben we natuurlijk nog steeds centen, al zijn het euromunten en zijn ze niet rood…

Rooie duit

Bekend is overigens ook de uitdrukking ‘geen rooie duit hebben’, de frase ‘dat kost me een flinke duit’ of ‘een duit in het zakje doen’. Als munt was de duit al bekend in de veertiende eeuw. Deze munt sloeg men sinds 1573 uit koper.

Bekijk ook: Nostalgie: bankbiljetten uit het guldentijdperk
Leestip: Historische uitdrukkingen en gezegden
Lees ook: Geen cent te makken hebben
Overzicht van boeken over de (Nederlandse) taalgeschiedenis

Bronnen ▼