Giovanni Battista Bugatti (1779-1869) – De beul van de pausen

Giovanni Battista Bugatti was van 1796 tot 1864 de officiële beul van de pausen en daarmee de langst dienende beul ooit in de geschiedenis van de Kerkelijke Staat. Het verhaal:

“Maestro di giustizia”

Bugatti werd op zes februari 1779 geboren in Senigallia, een stadje in de Italiaanse regio Marche van de provincie Ancona. Over zijn jeugd is zo goed als niets bekend. Zijn naam wordt in enkele archiefstukken van het Vaticaan voor het eerst vermeld in 1796 toen hij tijdens het pontificaat van paus Pius VI op nauwelijks zeventienjarige leeftijd zijn eerste terechtstelling uitvoerde.

Bugatti kreeg van de Romeinen algauw de bijnaam van “Maestro Titta”, wat een verbastering was van “Maestro di giustizia”, hetgeen in het Nederlands zoveel betekent als “Meester der gerechtigheid”, een titel die hij zich graag liet aanmeten.

Een kijk op het beulswerk van toen

Openbare executies werden eind achttiende eeuw al geruime tijd niet meer louter en alleen uitgevoerd om misdadigers ter dood te brengen of om als afschrikkingsmiddel voor de goegemeente te dienen, maar waren uitgegroeid tot heuse volksevenementen die van heinde en ver toeschouwers lokten.

Het spektakel was dan ook niet mis. In die tijd gebeurde de uitvoering van de doodstraf immers nog door onthoofding of opknoping. Omdat in het Rome van begin negentiende eeuw het gebruik van de guillotine nog niet in zwang was, werden de ter dood veroordeelden met een hakbijl onthoofd, wat doorgaans nogal een bloederige vertoning opleverde.

Het was al begin 1810 toen Bugatti, ditmaal tijdens het pontificaat van paus Pius VII, zijn eerste executie uitvoerde met de guillotine. De terechtstelling gebeurde onder massale belangstelling, temeer omdat de ter dood veroordeelde een vrouw was die haar man had vermoord nadat ze ontdekte dat hij haar bedroog. Vrij opmerkelijk was ook dat de guillotine die door Bugatti gebruikt werd niet de klassieke schuine valbijl had maar een recht snijvlak. In totaal voerde Bugatti tijdens zijn 68 jaar als beul onder vijf verschillende pausen meer dan vijfhonderd executies uit. Al die tijd werd hem door de pausen maar een symbolisch loon van enkele centiemen uitbetaald om niet de indruk te wekken dat hij het beulswerk prettig vond en mensen ter dood bracht om zich te verrijken.

Verder was het hem niet toegestaan Trastevere, de wijk op de westelijke oever van de Tiber waar hij woonde, te verlaten tenzij voor de uitoefening van zijn ambt als beul. Die maatregel werd hem zogezegd voor zijn eigen veiligheid opgelegd om te vermijden dat familieleden of vrienden van gevangenen die hij geëxecuteerd had zich op hem zouden wreken. In werkelijkheid was het voor de Kerk een goed middel om executies aan te kondigen, want alle buurtbewoners wisten dat als “Maestro Titta” de wijk verliet er een onthoofding op til was en ze zich moesten haasten indien ze getuige wilden zijn van de terechtstelling.

Hoe het met Bugatti afliep

Bugatti was al ver in zijn 85ste levensjaar toen hij van paus Pius IX toestemming kreeg om zijn ambt als beul neer te leggen. Pius IX verleende hem voor zijn lange jaren trouwe dienst een maandelijkse rente van dertig scudi¹, een voor die tijd vrij aanzienlijk bedrag. Hij werd opgevolgd door zijn vroegere assistent Vincenzo Balducci (1796-1870) die in december 1868 de laatste terechtstelling in het Vaticaan uitvoerde. Bugatti zelf overleed de achttiende juni 1869 in zijn geboortestad op negentigjarige leeftijd.

De guillotine samen met andere beulsattributen zoals een bijl en een beulskap die aan Bugatti toebehoorden werden ondergebracht in het “Museo Criminologico” te Rome.

Intussen

Sindsdien heeft het Vaticaan haar visie over de toepassing van de doodstraf herzien en wordt deze nu in de Kerkelijke leer afgewezen. Op wereldvlak ligt dat evenwel nog steeds anders. Volgens een recent gepubliceerd rapport van Amnesty International wordt de doodstraf nog altijd in 53 landen uitgesproken waarvan er 23 het vonnis daadwerkelijk uitvoeren. Zo werden in 2020 wereldwijd met zekerheid 993 executies geregistreerd hoewel het werkelijke aantal terechtstellingen ongetwijfeld vele malen hoger ligt.

~ Rudi Schrever
[email protected]

Ook interessant: De geschiedenis van de doodstraf
…of: De belevenissen van een 16e-eeuwse beul
Boek: Giovanni Battista Bugatti – Mastro Titta, il boia di Roma

1 – De scudo, scudi in het meervoud, was tot ver in de negentiende eeuw een gangbaar betaalmiddel in Italië. De waarde ervan varieerde van regio tot regio naargelang het goud- of zilvergehalte dat gebruikt werd bij het slagen van het muntstuk.