Goede Vrijdag – De vrijdag voor Pasen

Goede Vrijdag is misschien wel de treurigste dag van het kerkelijk jaar. Op deze laatste vrijdag voor Pasen herdenken christenen het lijden en sterven van Jezus. Een treurige gebeurtenis, maar toch wordt gesproken van een goede dag. Dat lijkt vreemd, maar heeft te maken met het feit dat christenen geloven dat Jezus’ dood verlossing van de zonde mogelijk maakt. De dag is daarmee dus goed voor het zielenheil van gelovigen.

Er wordt wel eens beweerd dat benaming Goede Vrijdag is afgeleid van ‘Gods Vrijdag’. De meeste taalkundigen achten dat echter niet erg waarschijnlijk. In Engelstalige landen is ook sprake van een ‘goede’ dag: Good Friday. In Duitsland staat de dag echter bekend als Karfreitag, wat iets betekent als ‘kommervolle, treurige vrijdag’. En in het Frans, Spaans en Italiaans heeft men het over de ‘heilige vrijdag’.

In Nederland is Goede Vrijdag een officiële feestdag. Het is echter geen wettelijke vrije dag. Of iemand vrij is, hangt dus af van de CAO en arbeidsovereenkomst. Scholen zijn op deze dag doorgaans wel allemaal gesloten. Op veel plekken in het land wordt tijdens Goede Vrijdag traditioneel de Mattheüs Passion van Bach uitgevoerd, waarin het bijbelse lijdens- en sterfverhaal van Jezus muzikaal wordt verteld.

Goede Vrijdag maakt onderdeel uit van de zogeheten Goede Week, ook wel eens de Heilige Week genoemd. Tijdens deze week worden de verschillende gebeurtenissen rondom het lijden en sterven van Jezus herdacht. De week begint met Palmzondag en eindigt met Stille Zaterdag.

Het verhaal van Goede Vrijdag

Volgens de evangeliën werd Jezus door een van zijn discipelen, Judas, verraden op de avond van het Laatste Avondmaal, die herdacht wordt op Witte Donderdag. Na zijn arrestatie stond Jezus de volgende ochtend terecht voor een joods gerechtshof, het Sanhedrin. Volgens de apostelen Marcus en Matteüs vond deze zaak plaats in de woning of het paleis van de hogepriester Kajafas, terwijl Johannes stelt dat Jezus verscheen voor diens vader, Annas, die eerder hogepriester was geweest maar nog altijd zeer veel invloed had.

Met behulp van valse getuigenverklaringen probeerden de leden van het Sanhedrin Jezus ter dood te veroordelen. Hoewel er vele valse getuigen verschenen, lukte dit niet. In Matteüs is vervolgens te lezen hoe de hogepriester aan Jezus vraagt of hij meent dat hij de messias of zoon van God is.

Jezus werd hierna volgens het evangelie bespot en geslagen en een van zijn trouwste apostelen, Petrus, verloochende hem driemaal, waarna een haan kraaide. Vervolgens leidden de hogepriesters en oudsten van het volk Jezus naar Pontius Pilatus, de Romeinse prefect van Judea. Die was echter niet overtuigd van Jezus’ schuld en probeerde hem aanvankelijk vrij te krijgen. Omdat het Joodse Pesachfeest aanstaande was, zou hij volgens gebruik rond deze tijd een misdadiger vrijlaten. In een poging het leven van Jezus te sparen, gaf Pilatus de hogepriesters en oudsten een keus: ofwel hij liet de beruchte misdadiger Barabbas vrij, óf Jezus werd op vrije voeten gesteld.

‘Wie van de twee wilt u dat ik vrijlaat?’ ‘Barabbas!’ riepen ze. Pilatus vroeg hun: ‘Wat moet ik dan doen met Jezus die de messias wordt genoemd?’ Allen antwoordden: ‘Aan het kruis met Hem!’ Matteüs 27:21b-23

Pilatus besloot Jezus toen te laten geselen en leverde hem vervolgens uit om gekruisigd te worden. De kruisweg die hierna volgde wordt tijdens Goede Vrijdag in veel kerken herdacht. Biddend en zingend trekken gelovigen dan langs veertien afbeeldingen (staties) van Jezus’ lijdensweg. Tijdens deze meditatieve processie wordt bijvoorbeeld herdacht hoe Jezus het kruis opnam en op weg ging naar de executieplaats Golgotha, hoe een man genaamd Simon van Cyrene hem hielp het kruis te dragen en hoe Jezus uiteindelijk aan het kruis werd genageld en sterft, niet lang nadat hij, hangend aan het kruis, de volgende woorden sprak:

Eli, Eli, lema sabachtani? (Mijn God, mijn god, waarom hebt U Mij verlaten?)

De ‘laatste woorden’ van Jezus zijn overigens niet in alle evangeliën gelijk. Volgens Johannes sprak Jezus bijvoorbeeld de woorden “Het is volbracht”. En volgens het evangelie van Lucas stierf Jezus nadat hij zei: “Vader, in uw handen leg ik mijn geest”.

Rond het middaguur, toen Jezus nog leefde, zou het in het hele land plotseling donker zijn geworden. Die duisternis hielt drie uur aan waarna Jezus nog een keer luid schreeuwde en de geest gaf. Volgens het evangelie Matteüs gebeurde toen het volgende:

Op dat moment scheurde in de tempel het voorhangsel van boven tot onder in tweeën, en de aarde beefde en de rotsen spleten. De graven werden geopend en de lichamen van veel gestorven heiligen werden tot leven gewekt. Matteüs 27:51-52 (NBG)

Boodschap

Voor gelovigen is Goede Vrijdag een zeer belangrijke dag omdat dan het zogeheten zoenoffer van Jezus wordt herdacht. Christenen geloven dat Jezus met zijn dood voor de zonde van de mensen heeft betaald. Met zijn opstanding overwon hij vervolgens de dood. De Evangelische Omroep (EO) omschrijft de betekenis in een publieksartikel als volgt:

Jezus is opgestaan uit de dood om de dood te overwinnen. Toen de penicilline werd uitgevonden was dat een historische doorbraak: vanaf toen konden veel ziektes opeens worden genezen. Niet dat het ook meteen zou gebeuren, maar het kon vanaf toen wel. Zo is Jezus’ verrijzenis ook een historische doorbraak: vanaf nu is de dood niet meer de sterkste en is het voor iedereen mogelijk later op te staan uit de dood.

Stille Zaterdag en Pasen

De dag na Goede Vrijdag staat in het christendom bekend als Stille Zaterdag. Op deze dag wordt de begrafenis van Jezus herdacht en staat men nogmaals stil bij zijn sterven. Het is de laatste dag voor Pasen en de laatste dag van de vastentijd.

Filipijnen

Op de Filipijnen is het een jaarlijkse traditie dat enkele gelovigen zich tijdens Goede Vrijdag vrijwillig laten kruisigen. Hiermee tonen ze hun toewijding voor het geloof en hun dankbaarheid voor het offer dat Jezus bracht. Gedurende enkele minuten hangen de deelnemers aan een kruis met nagels van ongeveer acht centimeter door hun handen en voeten. Anderen laten zich vastbinden met koorden. Na enkele minuten worden de deelnemers van het kruis gehaald en verzorgd. Voorafgaand hebben ze zich soms ook laten geselen. Jaarlijks komen er veel gelovigen tradities naar dit bijzondere evenement. De katholieke kerk op de Filipijnen ondersteunt de acties overigens niet. Volgens de kerk stierf Jezus al voor de zonden van de mensheid en is er geen reden om die lijdensweg te herhalen.

Bronnen ▼