Grafbeeld Nubische koning naar Allard Pierson

Het Allard Pierson in Amsterdam heeft een shabti (grafbeeld) van de Nubische koning Senkamanisken verworven. Het serpentijnstenen beeldje dateert uit de periode 643-623 voor Christus, is zeventien centimeter hoog en afkomstig uit het graf van Senkamanisken te Noeri (Soedan).

Het museum omschrijft de shabti als “een sprekend voorbeeld van de rijke culturele uitwisseling tussen het oude Egypte en het zuidelijk gelegen rijk van Koesj”, in het gebied dat nog steeds Nubië heet (huidig Zuid-Egypte en Noord-Soedan). Tijdens de 25ste dynastie (746-664 v.Chr.) heersten de Koesjitische koningen over beide landen. Van de bijna 1300 shabtis die de archeoloog George Andrew Reisner (1867-1942) in Senkamanisken’s piramide opgroef in 1917 zijn er ongeveer 400 van steen in verschillende vormen, afmetingen en kwaliteit. Deze zijn nu bijna allemaal terug te vinden in Khartoem, Cairo en Boston. Elk van deze shabtis is uniek en bevat informatie over de verschillende ambachtslieden die de shabtis hebben gemaakt.

Magie

In de Oudegyptische geloofsovertuiging konden shabtis op magische wijze het werk van de overledene in het hiernamaals overnemen. De beeldjes werden voorzien van een spreuk uit het Dodenboek die het beeldje opriep in plaats van de overledene de werkzaamheden uit te voeren. Vooral in graven van welgestelde personen zoals de koninklijke familie, werden wel zo’n 400 shabtis geplaatst: één voor elke dag van het jaar en een opzichter per tien shabtis. Slechts enkele shabtis waren van hoge kwaliteit, voorzien van langere teksten en in het ideale geval van de naam van de overledene – zoals deze. Uit Nubië zijn alleen koninklijke shabtis bekend.

Oudheden die aantoonbaar te herleiden zijn tot de plek waar ze hun oorspronkelijk functie hebben vervuld (in dit geval een koninklijke piramide) komen volgens het museum zelden op de kunstmarkt. Er bevond zich nog geen shabti van Senkamanisken in een Nederlandse openbare collectie. Deze verworven shabti is volgens het Allard Pierson “van uitzonderlijke artistieke kwaliteit”. Het beeldje illustreert allerlei dwarsverbanden tussen de culturen van het oude Nabije Oosten, Egypte en de Klassieke Wereld. De familie van Senkamanisken’s grootvader veroverde Egypte, leverde strijd tegen de Assyriërs en verloor later opnieuw terrein aan de Egyptische farao’s.

Wim Hupperetz, directeur van het Allard Pierson:

“De shabti van Senkamanisken belichaamt de verbondenheid van de Egyptische en de Nubische culturen. Hij wordt een van de topstukken in Van Nijl tot Amstel en geeft letterlijk een gezicht aan de Nubische collectie.”

Het museum kon het beeld aankopen tijdens een veiling bij Christie’s in Londen dankzij steun van het Mondriaan Fonds, Vrienden van het Allard Pierson/Amsterdams Universiteitsfonds en het Fonds Asklepios. De shabti is vanaf vandaag in het museum te bekijken.

Ook interessant: De Nubische koningen van Egypte
…of: Nubië, land van de Zwarte Farao’s
Boek: Nubië