Heilig boontje – Herkomst en betekenis

Iemand die zich overdreven braaf voordoet wordt soms een ‘heilig boontje’ genoemd. Een dergelijk persoon komt vaak wat schijnheilig over. Hij of zij doet zich bijvoorbeeld netjes en behulpzaam voor, maar is in werkelijkheid niet oprecht. Anders dan vaak gedacht, heeft het ‘boontje’ in deze zegswijze niets te maken met eetbare bonen.

Aangenomen wordt namelijk dat ‘heilig boontje’ is afgeleid van ‘heilig bontje’. Al in de achttiende eeuw werden weeskinderen soms aangeduid als ‘bontjes’, vanwege de ‘bonte’ kleding die ze droegen. Een ‘heilig bontje’ was dan een heel braaf of vroom weeskind. De bekende taalkundige Stoett:

“Waarschijnlijk haperde er wel eens iets aan die vroomheid, zoodat de uitdrukking in ironischen zin kon genomen worden. Dat later, toen ‘bontje’ niet meer verstaan werd, hiervoor ‘boontje’ in de plaats kwam, is toe te schrijven aan volksetymologie, die het in verband kan hebben gebracht met de Driekoningenboon.”

De Driekoningenboon verwijst naar een oude traditie waarbij op 6 januari (Driekoningen) een taart wordt gebakken waarin een boon is verstopt. De persoon die deze boon in zijn of haar stuk taart vindt, krijgt een kartonnen kroon opgezet en mag zich één dag koning noemen.

Bronnen ▼