In de jaren dertig van de vorige eeuw maakten de leiders van de Sovjet-Unie voor propaganda gebruik van de diensten van een leger aan kunstenaars. Museum de Fundatie in Zwolle staat vanaf eind deze week met een tentoonstelling stil bij het werk van deze kunstenaars.
Na de Russische revolutie van 1917 besloten de machthebbers in de nieuwe Sovjet-Unie hun ideeën op een nieuwe manier te gaan uitdragen. De Sovjet-ideologie zou worden gepresenteerd via radicale avant-gardistische ontwerpen, gemaakt door de culturele elite van het land. Als vurige aanhangers van de nieuwe orde vormden schrijvers en beeldend kunstenaars als het ware een “artistiek leger” dat net als het Rode Leger ten dienste van de staat stond.
De visualisering van het communistische gelijkheidsideaal was een van de hoofddoelstellingen van het tijdschrift De USSR in opbouw. Dit maandblad op grootformaat verscheen van januari 1930 tot mei 1941. Naast een Russische uitgave waren er edities in het Engels, Frans, Duits en vanaf 1938 ook in het Spaans. In de opmaak werden onder andere foto’s en fotocollages op een vernieuwende manier gebruikt. Museum de Fundatie:
“Daarbij waren de grafische ontwerpen ingenieus en ook de typografie werd als het ware opnieuw gedefinieerd. Behalve fotografen als Sergej Senkin, Georgi Petroesov en Michail Seregin leverden nu wereldberoemde kunstenaars als El Lissitzky en Alexander Rodtsjenko belangrijke bijdragen aan het blad.”
Tot de meest bijzondere en meest kostbare publicaties uit deze bloeitijd van de Russische propaganda behoren volgens het museum boeken met speciale opdrukken of zelfs metalen plaquettes en reliëfs op de omslag.
“Dit is bijvoorbeeld het geval bij het boek Tankbestuurders, in 1936 ontworpen door Andrej Lavrov en een van de opvallendste stukken op onze tentoonstelling in Zwolle. Met dergelijke luxe uitgaven was voor de ontwerpers of uitgevers geen geld te verdienen. De productie ervan was namelijk zo duur dat de boeken alleen gemaakt konden worden omdat de Russische regering ze in opdracht gaf en zich er financieel garant voor stelde. Niet voor niets worden ze daarom ook wel ‘paradeboeken’ genoemd. De primaire functie van de boeken was inderdaad dezelfde als die van een militaire parade, dat wil zeggen: pronken en indruk maken ter meerdere eer en glorie van de communistische heilstaat.”
Invloed in Nederland
“De omslagen van de publicaties zijn veel interessanter dan de door het Kremlin gedicteerde inhoud. Ze werden ontworpen door Nico de Haas en Cas Oorthuys van de Nederlandse vereniging van Arbeiders Fotografen, afgekort tot ArFot, die zich rechtstreeks door de Russische avant-gardisten lieten beïnvloeden.”
Bij de tentoonstelling verschijnt het boek: Rood! Heilstaatvisioenen uit de Sovjet-Unie, 1930-1940
De tentoonstelling ‘ROOD! – Heilstaatvisioenen uit de Sovjet-Unie 1930-1941’ loopt van 16 januari t/m 17 april 2016.
Ook interessant: Socialistisch realisme
