Heintje Davids-effect – Steeds tóch weer terugkomen

Soms hoor je in de media weleens de zegswijze ‘het Heintje Davids-effect’ voorbijkomen. De uitdrukking verwijst naar een persoon, dat is wel duidelijk. Maar naar wie? Wie was Heintje Davids? Wat betekent het Heintje Davids-effect, ook wel eens aan elkaar geschreven als heintjedavidseffect, precies? En waar komt deze woordcombinatie vandaan?

Betekenis van het Heintje Davids-effect

De term Heintje Davids-effect of heintjedavidseffect verwijst naar Heintje Davids (1888-1975), een Nederlandse kunstenares en variétéartieste. Een terugkerend verschijnsel tijdens haar carrière was dat ze meermalen terugkeerde op de bühne, terwijl men verwachtte dat ze zou stoppen. Het bijltje erbij neergooien bleek dus nogal lastig te zijn voor Heintje Davids.

Het maken van meerdere comebacks, dus meermalen afscheid nemen en toch weer terugkomen, is naar haar vernoemd en wordt tegenwoordig het Heintje Davids-effect genoemd. De zegswijze wordt in tal van sectoren gebruikt, zoals in de comedywereld, de kunstsector, de popmuziek, de sport en ook in de politieke wereld. Telkens gaat het erom dat iemand afscheid neemt van zijn collega’s, maar toch (en herhaaldelijk) terugkeert en – om zo te zeggen – zijn of haar pensioen uitstelt.

Wie was Heintje Davids?

De kleinkunstenares en artieste Heintje Davids zag het levenslicht op 13 februari 1888 in Rotterdam. Ze kwam uit een joodse familie. Haar vader runde een eigen café en stond bekend als komiek. Haar twee zussen en broer traden op als artiesten in een eigen theatershow. Deze dynamische omgeving gaf Heintjes carrière een vliegende start.

Heintje was niet zo groot, behoorlijk gezet en had een stem waar mensen al snel om moesten lachen. Als ze sprak, klonk dat volgens velen kolderiek. Om die reden vonden Heintjes ouders dat ze eigenlijk niet mee kon doen aan het familietheater. Hierop besloot ze zelf een solocarrière te beginnen, die in 1907 begon. En dat zou een behoorlijk succes worden. Ze bleek een zangeres te zijn met kwaliteit en viel op door haar komische grapjes en verhalen. Vanaf 1910 trad ze een aantal jaren op met haar broer Louis Davids, met wie ze onder meer ‘Als je voor een dubbeltje geboren bent‘ en ‘Zandvoort bij zee’ zong. Maar Louis besloot, kritisch als hij was op zijn zus Heintje, enkele jaren later om zijn eigen gang te gaan en begon als cabaretier een eigen carrière.

In 1934 speelde Heintje Davids een rol in de bekende film/musical De Jantjes. Hierin speelde ze onder meer het volgende liedje, ‘Draaien Altijd Maar Draaien’, met de joodse acteur-zanger Sylvain Poons (1896-1985):

In 1941 trad Heintje Davids in het huwelijk met de joodse journalist en theatermaker Philip Pinkhof, alias ‘Rido’ (1882-1956). Als journalist werd Pinkhof bekend door zijn verslaglegging rond de ‘Vergissing van Troelstra’ in november 1918. Hij werkte onder meer bij De Telegraaf (die hem in 1940 ontsloeg vanwege zijn jood-zijn) en door interviews die hij had met beroemdheden als Charlie Chaplin, Henry Ford en Albert Einstein. Philip en Heintje overleefden de Holocaust. Na de Tweede Wereldoorlog, in 1949, keerde Pinkhof terug bij De Telegraaf.

In 1954 kondigde Heintje Davids voor het eerst het einde van haar loopbaan aan. Toen haar man twee jaar later overleed, maakte ze een sensationele comeback. In de jaren erna gaf ze nog enkele keren te kennen dat ze stopte, maar telkens maakte ze toch een comeback. Heintje bleef tot ver in de jaren 1960 optreden, om precies te zijn tot 1964. Ze overleed op Valentijnsdag 1975 in Naarden.

Voorbeelden van het Heintje Davids-effect

Er zijn tal van voorbeelden van het Heintje Davids-effect. In de wereld van de popmuziek keerden bijvoorbeeld Frank Sinatra (1915-1998) en Johnny Cash (1932-2003) meermalen terug, nadat ze eerder aangekondigd hadden te zullen stoppen.

In de politiek kan als voorbeeld de herhaalde terugkeer van de Indonesische president Soeharto beschouwd worden als een Heintje Davids-effect. De periodiek Elsevier schreef hier op 6 maart 1993 het volgende over:

“Op dit moment is in Jakarta het Volkscongres bijeen, het hoogste politieke orgaan van Indonesië, en alles wijst erop dat de slotzitting op 11 maart voor ‘pak’ Suharto het begin van een nieuwe – de zesde – ambtstermijn van vijf jaar zal worden. Een Indonesisch Heintje-Davids-effect.”

De voorbeelden van culturele spijtoptanten zijn eindeloos. Een kleine selectie: de cabaretiers Freek de Jonge en Hans Teeuwen, de bands Iggy Pop en Doe Maar, zanger(es) Elton John en Barbra Streisand, politicus Hans Wiegel, tv-presentator Henny Huisman of voetbalanalist Johan Derksen.

Boek: Dramatische vrouwen – Laurens de Vos

Bronnen ▼